لچک ترنج نمونه ای از تولیدات شرکت سهامی فرش ایران+عکس

قديمترين فرش دستبافت ايرانی در سال 1949 در دومين مرحله کاوشهای باستان شناس روسي، رودنکو در منطقه پازيريک کشف و به نام فرش پازيريک ناميده شد.

رودنکو در کتابی که به مناسبت اين اکتشافات در سال 1953 در روسيه منتشر کرد، درباره فرش مکشوفه توضيحات مفصلی نگاشت و آن را صراحتا کار ايران و قديمی ترين فرش ايرانی در دنيا بيان نمود. او نوشت: "بدون اينکه بتوانيم به طور حتم بگوييم اين فرش کار کداميک از سرزمين های ماد-پارت(خراسان قديم) يا پارس است، تاريخ فرش مذکور و پارچه هايی که در پازيريک کشف شد قرن پنجم و يا اوايل قرن چهارم پيش از ميلاد تشخيص داده می شود." سپس او اضافه می کند: "تاريخ اين قالی از روی شکل اسب سواران معلوم می شود. طرز نشان دادن اسبهای جنگی که به جای زين قالی بر پشت آنها گسترانده اند و پارچه روی سينه اسب از مشخصات آشوريها می باشد اما در روی فرش پازيريک ريزه کاريهای مختلف و طرز گره زدن دم اسبها ، در نقوش برجسته تخت جمشيد نيز ديده می شود. 

در زمان تسلط مغولها (قرن سيزدهم و چهاردهم ميلادي) قالی بافی به سطح بسيار رفيعی از زيبايی وتکنيک رسيد. شکوفايی اين صنعت شايد با حکومت غازان خان (1307-1295 ميلادي) مصادف بود.

اما اوج قالی کلاسيک ايرانی را که از آن با رنسانس قالی ايران ياد می شود زمان سلاطين صفوی (1722-1499 ميلادي) به ويژه زمان حاکميت شاه طهماسب اول (1587-1524 ميلادي) و شاه عباس کبير(1629-1587 ميلادي) ثبت کرده اند. از اين دوران حدود 3000 تخته فرش به يادگار مانده که درموزه های بزرگ دنيا و يا در مجموعه های شخصی نگهداری می شوند.

در اين دوران در کنار قصرهای پادشاهان کارگاههای قالی بافی بناشد و مراکز گوناگون که قبلا در تبريز ، اصفهان ، کاشان ، مشهد ، کرمان ، جوشقان ، يزد ، استرآباد ، هرات و ايالات شمالی نظير شيروان ، قره باغ و گيلان وجود داشتند توسعه و رونق بيشتری گرفتند.

در همان زمان ، نقاشان و نگارگران بلندپايه طرحهای خلاصه شده و ترکيبی ترنج در وسط قالی و لچکها را در آن وارد کردند. يعنی همان طرحی که قبلا به زيباترين وضعی در قرن پانزدهم روی جلد کتابهای ارزشمند به کار می رفت.

با اشغال کشور بوسيله افغانها (1722-1721 ميلادي) اين صنعت و هنر رو به انحطاط گذاشت.

در قرن نوزدهم قاليهای ايرانی ، بويژه فرشهای نفيس ناحيه تبريز به اروپا راه يافتند. از سوی کشورهای اروپايی نمايندگانی به تمام کشورهای مشرق زمين گسيل شدند و با رقابت بسيار فشرده کليه فرشهای کهنه و عتيقه را گردآوری کرده به قسطنطنيه که هنوز هم مهمترين بازار قالی مشرق زمين بود فرستادند.

با به پايان رسيدن منابع فرشهای کهنه ، شرکتهای انگليسی (زيگلر 1883 م) آمريکايی و آلمانی به طور نامحدود اقدام به تاسيس کارگاههايی در تبريز ، سلطان آباد(اراک) ، کرمان کردند. اين روال تا جنگ جهانی اول که توليد قالی به طور قابل توجهی افزايش يافته بود ادامه داشت.

در طول ساليان متمادي فرش دستباف به عنوان يک کالاي ممتاز صادراتي، پس از نفت يکي از منابع مهم تامين درآمدهاي ارزي کشور ، محسوب ميگردید. به يقين در فهرست صادرات غيرنفتي ايران کمتر کالايي را مي‌توان يافت که مانند فرش دستباف از مزيت نسبي و گاه بي‌مانندي در بازارهاي بين‌المللي برخوردار باشد.  

 

از دهه اول قرن بيستم تا سال 1314 انحصار فعاليتهاي فرش دستباف ايران در اختيار تعدادي از کمپانيهاي خارجي ، قرار داشت  ليکن در 14 بهمن ماه 1314، بنابه دستور دولت وقت اختيارات انجام فعاليت هاي توليد و تجارت فرش ايران از شرکت مذکور خلع يد و کليه وظايف و اختيارات آن به شرکت سهامي فرش ايران واگذار شد. بدين‌ترتيب شرکت مذکور از آن تاريخ به بعد بعنوان يک شرکت دولتي دست اندرکار آموزش ، ترويج ، توليد و توسعه تجارت فرش دستباف بوده است .اين شركت در سال 1392 به بانك تجارت واگذار شد. شرکت سهامي فرش ايران به لحاظ تجارب و جامعيتي که در حوزه قاليبلفي کسب نموده تاکنون توانسته است به فراخور توانايي هاي خود در جهت احياء و اعتلاي هنر صنعت فرش ايران ، حفظ ارزشهاي سنتي و ويژگيهاي اجرايي ، بازسازي طرحها و نقشه‌هاي اصيل ايراني، و تربيت و اشتغال هزاران نفر قاليباف، در سراسر کشور قدمهاي موثري بردارد.