عیار اقتصاد ایران بدون طلای سیاه
نقدی که همواره بر اقتصاد ایران وارد است اتکای بیش‌ازاندازه بر درآمدهای نفتی است درحالی‌که ظرفیت‌های عظیم ارزآوری در استان‌های مختلف کشورمان وجود دارد که همچنان مغفول مانده است.
توليد ايرانی:در شرایطی که به دنبال تحریم‌های اقتصادی مشکلاتی در بخش‌های مختلف ایجادشده که ظرفیت‌های منحصربه‌فرد و بی‌بدیل ایران اسلامی در حوزه‌های متعدد راهکارهای مختلفی برای تقویت حوزه صادرات و ارزآوری در اختیارمان گذاشته است.
یکی از این ظرفیت‌ها حوزه گردشگری است، در برهه‌ای که بسیاری از کشورها تنها بر پایه گردشگری خارجی اقتصاد خود را توسعه داده‌اند، ایران با داشتن ظرفیت‌های بی‌بدیل میراثی، طبیعی، فرهنگی و … شرایط بالقوه خوبی برای رشد اقتصادی حاصل از صنعت سبز را دارد اما فعلاً در ابتدای این مسیر قرار دارد.
برخورداری از بافت‌های تاریخی جهانی و جاذبه‌های طبیعی متنوع، فرصتی است برای معرفی هر چه بهتر داشته‌های فرهنگی و میراثی کشورمان و جذب گردشگرانی که می‌توانند با خود ارزآوری چشمگیری داشته باشند.
در این خصوص باید به‌طور حتم چشم‌انداز مشخصی تعریف کرد که در آن، جوامع هدف، نحوه جذب گردشگر و چگونگی معرفی داشته‌های میراثی و گردشگری تعریف و پیش بینی شده باشد.
از دیگر پایه‌های اقتصاد هر جامعه سرمایه‌گذاری‌های خارجی در حوزه‌های مختلف قلمداد می‌شود که در این خصوص برخی استان‌ها توانسته‌اند با جذب سرمایه‌گذاران خارجی گام‌های مؤثری بردارد هرچند که به گفته کارشناسان قدم‌های بزرگ‌تری باید در این زمینه برداشته شود تا حوزه سرمایه‌گذاری خارجی به سطح مطلوب برسد.
صادرات غیرنفتی نیز نه‌تنها موجب ارزآوری کلانی برای هر کشور می‌شود بلکه نسبت به خروج کشور مبدأ از اقتصاد تک‌محصولی نیز مؤثر خواهد بود.
اما در این رهگذر یکی از اساسی‌ترین اشکالات موجود ورود ارز ناشی از فروش کالاهای ایرانی در کشورهای خارجی به کشور است که در این خصوص فعالان اقتصادی اعتقاد دارند کالاهایی را که در بیرون از مرزها به فروش می‌رسانند، به‌سختی می‌توانند ارز حاصل از آن را به ایران بازگردانند.
موضوعی که برخی مسئولان اعتقاد دارد بازگشت ارز حاصل از صادرات به روش‌های مختلفی امکان‌پذیر است و تنها به این موضوع محدود نمی‌شود. برای بازگشت ارز دستورالعمل داریم به‌نحوی‌که ارز حاصل از صادرات به روش‌های مختلفی وارد کشور می‌شود به‌عنوان نمونه، صادرکننده می‌تواند با درآمد ارزی خود مواد اولیه وارد کرده یا بدهی‌های ارزی خود را پرداخت کند.
در این گزارش برخی ظرفیت‌های مهم ارزآوری در استان‌های مختلف کشورمان را مرور می‌کنیم.
ارزآوری غیرنفتی با طعم نشاط / ظرفیت صادرات گل از پاکدشت به اروپا
یکی از این بازارهای مهم و استراتژیک بازار گل و گیاه است، که این روزها در استان تهران، به‌ویژه جنوب شرق این استان و شهرستان پاکدشت رونق خاصی یافته و «گل پاکدشت» برای همه یک برند آشنا است، که البته در جای خود با مشکلاتی مواجه است، که باید برای رفع آن‌ها تمهیداتی اندیشیده شود.
مدیر یکی از شهرک‌های گل و گیاه در جنوب شرق استان تهران با بیان اینکه در حال حاضر نهضت توسعه کشت گلخانه‌ای در کشور ایجاد شده است،گفت: با توجه به استانداردهایی مانند آب مناسب و سازه‌ها و تجهیزات باکیفیت، در حال حاضر صادرات به کشورهای خارجی داریم و امکان صادرات وجود دارد.
محسن تقی گذری کشورهای حوزه خلیج‌فارس و هلند را مقصد صادرات گل کشور دانست و گفت: با توجه به کمبود آب در کشور، تولید گل و محصولات کشاورزی در گلخانه یک ضرورت محسوب می‌شود و در این صورت مصرف آب به ۱۰ درصد تقلیل می‌یابد و کیفیت محصول تولیدشده در گلخانه ۱.۵ برابر محصولات تولید شده در کشت باز است.
اما فرماندار پاکدشت به‌عنوان رئیس ستاد تسهیل و رفع موانع تولید این شهرستان ضمن تشریح ظرفیت‌های پاکدشت برای تولید گل و گیاه گفت: بیش از یک میلیارد و ۳۵۰ میلیون شاخه گل بریده در پاکدشت تولید می‌شود، که کشورهای هدف صادرات، کشورهای حوزه خلیج‌فارس، برخی از کشورهای اروپایی و نیز روسیه است.
هادی تمهیدی با بیان اینکه برای توسعه صادرات گل و افزایش تولید گل در پاکدشت تأسیس یک اداره گمرک در این شهرستان است، گفت: اداره گمرک کالا را از خود شهرستان وارسی و آماده اعزام به فرودگاه می‌کند و صادرات تسهیل می‌شود.
وی افزود: کشاورزان نیاز به حمایت دارند و در سال ۹۷ یک بودجه‌ای از محل صندوق ذخیره ارزی با کارمزد ۶ درصد برای ارائه تسهیلات به کشاورزان در نظر گرفته‌شده بود، که امیدواریم این بودجه امسال نیز هرچه سریع‌تر ابلاغ شود، تا بتوانیم از آن طریق نیز گل‌کاران را حمایت کنیم.
استان تهران با تولید یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون گل شاخه بریده رتبه اول تولید در کشور را دارد رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان تهران نیز از اهمیت به ظرفیت‌های هریک از شهرستان‌های ۱۶ گانه این استان در سند آمایش و توسعه این استان خبر داد و گفت: یکی از مواردی که در حوزه تولید و اشتغال برای شهرستان پاکدشت در نظر گرفته‌شده، ایجاد پایانه صادراتی و بسته‌بندی گل و گیاه پس از فاز نخست توسعه صادرات گل در اسلامشهر و نیز احداث شهرک گلخانه‌ای گل‌های زینتی است.
نعمت‌الله ترکی با بیان اینکه استان تهران با تولید یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون گل شاخه بریده رتبه اول تولید در کشور را دارد، افزود: پاکدشت از این میزان تعداد یک میلیارد و ۳۵۰ میلیون گل شاخه بریده را به خود اختصاص داده است، بسیاری از مشکلات توزیع و صادرات گل شاخه بریده استان تهران با راه‌اندازی فاز اول پایانه صادراتی گل و گیاه در شهرستان اسلامشهر حل شد، که این پایانه تا پایان سال ۹۸ تکمیل می‌شود.
آوازه بلند محصولات خراسان جنوبی / سود صادرات قصد بازگشت ندارد
خراسان جنوبی با داشتن محصولات استراتژیکی مانند زرشک، زعفران، عناب و فرش می‌تواند سهم بسزایی در بازارهای صادراتی جهان داشته باشد. این در حالی است که ضعف در برخی ساختارها باعث شده خراسان جنوبی با داشتن رتبه‌های جهانی در تولید عناب، سهمی از صادرات این محصول نداشته باشد.
بنا به گفته مسئولان نبود زیرساخت‌های مناسب در خراسان جنوبی و بی‌رغبتی صادرکنندگان نسبت به دریافت خدمات از استان باعث شده که آوازه بلند محصولات خراسان جنوبی به گوش دیگر کشورها نرسد و نام این دیار کویری تنها در لیست گزارش عملکرد مسئولان باقی بماند.
بر کسی پوشیده نیست که اقتصاد بسیاری از مردم و روستاییان منطقه به محصولاتی مانند زرشک و زعفران وابسته است اما اکنون خام فروشی، راهی برای خروج درآمد و این ثروت از استان باز کرده است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی با اشاره به صادرات زرشک، زعفران و عناب بیان کرد: تمام صادرات این محصولات از خراسان جنوبی خارج نمی‌شود و از خراسان رضوی صادر می‌شود.
وی با بیان اینکه طی سال ۹۵ از خراسان جنوبی صادرات زرشک نداشته‌ایم، افزود: طی این مدت پنج کیلوگرم صادرات زعفران با ارزآوری هشت هزار دلار داشته‌ایم.
قوسی با بیان اینکه طی این مدت ۲۰ تن صادرات عناب با ارزآوری ۱۶۰ هزار دلار داشته‌ایم، اظهار کرد: این در حالی است که طی سال ۹۶ صادرات عناب از خراسان جنوبی ثبت نشده چراکه از خراسان رضوی یا از شمال کشور صادر شده است.
وی با بیان اینکه در سال ۹۶ صادرات زرشک هم قریب به چهار تن با ارزآوری چهار هزار و ۱۱۶ دلار بوده است، گفت: همچنین صادرات زعفران ۱۲ کیلوگرم با ارزآوری ۱۷ هزار و ۱۳۰ دلار بوده است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی با اشاره به راهکارهای موجود برای صادرات محصولات از استان، بیان کرد: زیرساخت‌های صادرات در استان باید افزایش‌یافته و بحث‌های گمرک، قرنطینه و صدور مجوز بهداشتی برای صادرات موردتوجه و بررسی قرار گیرد.
رقم و اعدادی از ارزآوری نداریم چراکه زعفران از گمرک استان صادر نمی‌شود بلکه از گمرک تهران و مشهد صادر می‌شود قوسی اظهار کرد: صادرات این محصولات استراتژیک خراسان جنوبی خیلی بیشتر از این حرف‌ها بوده اما مرز استان تنها این اعداد را نشان می‌دهد.
رئیس شورای ملی زعفران ایران در پاسخ به سؤالی مبنی بر میزان ارزآوری صادرات زعفران از خراسان جنوبی بیان کرد: رقم و اعدادی از ارزآوری نداریم چراکه زعفران از گمرک استان صادر نمی‌شود بلکه از گمرک تهران و مشهد صادر می‌شود.
مدیرکل گمرکات خراسان جنوبی مبنی بر ارزآوری صادرات محصولات استراتژیک از استان بیان کرد: در خراسان جنوبی زرشک و زعفران و عناب ارزآوری بالایی دارند.
محمدعلی خاشی ادامه داد: در قصه صادرات این محصولات همیشه مشکل عمده‌ای وجود دارد که کسانی که در کار صادرات این اقلام هستند، از طریق گمرک خراسان جنوبی اقدام نمی‌کنند تا میزان صادرات و ارزآوری را داشته باشیم.
شکوفایی اقتصاد خراسان شمالی از طریق طبیعت
ایران با دارا بودن بیش از هشت هزار و ۴۰۰ گونه گیاهی از کشورهای غنی در این زمینه به شمار می‌رود به‌طوری‌که گردش مالی سالانه تجارت گیاهان دارویی در دنیا فراتر از ۱۰۰ میلیارد دلار است اما گردش ۶۰ میلیون دلاری ایران بسیار ناچیز و شایسته توجه و اهتمام جدی است.
بر اساس اعلام مرکز تحقیقات کشاورزی، بیش از ۳۵۰ گونه گیاه دارویی و صنعتی در خراسان شمالی شناسایی‌شده که بسیاری از آن قابلیت دارویی، صنعتی و تجاری دارد.
همچنین ظرفیت بسیاری در خراسان شمالی در زمینه توسعه سطح کشت گیاهان دارویی وجود دارد و زمین‌های دیم پرشیب کم بازده باید به کشت این گیاهان که توقع و نیاز آبی کمی دارند سوق یابد. گیاهان دارویی، فرصتی اقتصادی است که زمینه بسیار ارزنده برای ایجاد اشتغال و ارزآوری در خراسان شمالی خواهد داشت.
مسئول بهره‌برداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی با بیان اینکه تاکنون ۳۱ طرح بهره‌برداری گیاهان دارویی در این استان تهیه شده است، بیان می‌کند: این طرح‌ها در وسعت حدود ۹۰ هزار هکتار بوده که در قالب قرارداد طی تشریفات قانونی مزایده و به مجریان طرح با اولویت بهره‌برداران بومی واگذار می‌شود.
اسکویی می‌گوید: عمده طرح‌های احیا و بهره‌برداری برای باریجه، کتیرا و زرشک وحشی تهیه‌شده البته سال گذشته نیز برای مرزه کوهی و آویشن نیز طرح تهیه شده است.
به گفته وی سال گذشته پنج هزار و ۶۳۰ کیلوگرم باریجه و ۹۳۰ کیلوگرم کتیرا در قالب طرح، توسط بهره‌برداران برداشت شده که ارزش ریالی آن ۱۰ میلیارد ریال برآورد شده است.
مسئول بهره‌برداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی اضافه می‌کند: قریب به‌اتفاق محصولات گیاهان دارویی برداشت‌شده در خراسان شمالی به‌صورت خام از استان خارج می‌شود.
صنعت قالیبافی و فرش ترکمن هم یکی از برجسته‌ترین صنایع‌دستی خراسان شمالی بشمار می‌رود، به‌طوری‌که دوستداران فرش، نام این منطقه به‌ویژه شهرستان راز و جرگلان را با نام هنر ارزشمند قالیبافی می‌شناختند اما طی سال‌های گذشته به دلایل متعدد این صنعت کم‌رنگ شده است.
متأسفانه باوجوداینکه این اثر هنری ارزشمند که می‌تواند علاوه بر ایجاد اشتغال‌زایی در زمینه ارزآوری و تحول در اقتصاد خراسان شمالی تأثیر بسزایی داشته باشد اما مورد غفلت قرارگرفته و سال‌هاست در فراز و نشیب به سر می‌برد چراکه مدیریت دقیقی در این حوزه وجود نداشته و از طرفی حمایت نشدن بافندگان و نبود بازار در کنار مشکلات تحریم اوضاع فرش خراسان شمالی را آشفته کرده و کمتر بافنده‌ای تمایل به بافت فرش دستبافت دارد.
متأسفانه باوجوداینکه خراسان شمالی از مرز مشترک و گمرک برخوردار است اما اکثر تولیدات هنرمندان این استان با برند سایر مناطق صادر می‌شود و نامی از محصولات صنایع‌دستی استان در لیست صادرات گمرک نبوده است متأسفانه باوجوداینکه خراسان شمالی از مرز مشترک و گمرک برخوردار است اما اکثر تولیدات هنرمندان این استان با برند سایر مناطق صادر می‌شود و نامی از محصولات صنایع‌دستی استان در لیست صادرات گمرک نبوده است. دراین‌بین فرش دستبافت خراسان شمالی نیز همچون دیگر محصولات به دلیل نداشتن امکانات خاص با بسته‌بندی دیگر استان‌ها همچون تهران صادر می‌شود، مسلماً همین امر زمینه وجود دلالان را فراهم می‌کند.
مدیر گمرک خراسان شمالی هم می‌گوید: طی چند سالی که از استان شدن خراسان شمالی می‌گذرد تنها یک نوبت صادرات فرش از گمرک این استان انجام گرفت.
جواد جعفری با بیان اینکه سال‌های زیادی از صادرات فرش از گمرک خراسان شمالی می‌گذرد، اظهار می‌کند: امکانات لازم برای صادرات فرش در گمرک استان وجود ندارد به همین دلیل از تهران صادر می‌شود.
خطه بدون نفت با ثروت‌های نامحدود / گردشگری و کشاورزی در صدر ارزآوران خراسان رضوی
مشهد به دلیل وجود بارگاه منور هشتمین امام شیعیان سالانه پذیرای بیش از ۲۵ میلیون زائر از شهرهای مختلف کشور است که برای زیارت مرقد امام رضا (ع) به این شهر سفر می‌کنند.
حضور زائران در مشهد تنها به ایرانیان خلاصه نمی‌شود و ارادتمندان اهل‌بیت (ع) از سایر کشورها نیز برای زیارت امام مهربانی‌ها به پایتخت معنوی کشور سفر می‌کنند به صورتی که طبق آمار اعلام‌شده از سوی مسئولان استانداری خراسان رضوی سالانه بیش از ۲ میلیون زائر که بیشتر آن‌ها از اتباع کشورهای عراق، افغانستان و حاشیه خلیج‌فارس هستند میهمان مردم مشهد می‌شوند.
این حضور در کنار فرصت‌هایی که برای انتقال فرهنگ غنی ایرانی به ساکنان دیگر کشورها فراهم می‌کند، از نظر اقتصادی نیز برای مردم این خطه حائز اهمیت است و موجب رونق بسیاری از کسب‌وکارها و ارزآوری برای کشور شده است.
گردش مالی حضور زائران خارجی در مشهد بیش از ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار در سال بوده و به دلیل خدمات ارزانی که به زائران خارجی با کیفیت بسیار بالا ارائه می‌شود، تقاضا برای سفر به مشهد در همه ایام سال وجود دارد. در خصوص سوغات زائر هنوز با چالش‌هایی در استان روبه‌رو هستیم و بنا بر آمارها بیش از ۷۰ درصد سوغات از چین وارد مشهد می‌شود.
به گفته راضیه علیرضایی، رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی میزان صادرات از این استان در سال گذشته ۲ هزار و ۲۵۴ میلیون دلار بوده و پیش‌بینی امسال صادرات استان دو هزار و ۲۰۰ میلیون دلار است.
ارزآوری در خراسان رضوی تنها به حضور گردشگران خارجی در این استان خلاصه نمی‌شود و صادرات سنگ‌های قیمتی به دیگر کشورها نیز بازار پرسودی را برای فعالان این حوزه به وجود آورده و آوازه جهانی برای سنگ فیروزه این خطه ایجاد کرده است.
ظرفیت‌های خدادادی و وجود معادن سنگ‌های قیمتی و تزئینی در خراسان رضوی موجب شده تا مشهد طی سال‌های گذشته به‌عنوان پایتخت سنگ‌های قیمتی جهان نیز معرفی شود. اقدامی که موجب توجه بیشتر به سنگ‌های قیمتی و جلوگیری از صادرات سنگ خام به خارج شده است.
آمار و اطلاعات ارائه‌شده از سوی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی نشان می‌دهد تنها بازار صادرات فیروزه آن‌هم به‌صورت رسمی از این استان به سایر کشورها ارزش بیش از ۷ هزار دلاری دارد.
یکی دیگر از بازارهای صادراتی خراسان رضوی که ارزآوری خوبی برای کشور داشته است، صادرات محصولات کشاورزی با محوریت زعفران به خارج از کشور است و مرغوبیت زعفران کشت‌شده در خراسان رضوی باعث شده تا تاجران دیگر کشورها خواهان خرید این محصول ارزشمند باشند.
در حال حاضر سالانه حدود ۳۰۰ میلیون دلار زعفران از خراسان رضوی به دیگر کشورها صادر می‌شود که در صورت سرمایه‌گذاری صحیح در این حوزه و توجه به حوزه بسته‌بندی درآمد این بخش تا چند برابر قابل‌افزایش خواهد بود.
فرش قومس مزیتی برای صادرات / روایت تاروپودی که دیگر ارز آور نیست
روایت بافته‌های رنج علی‌محمد افغان و داستان‌هایی که برای شخصیت‌های آن رمان رخ می‌دهد امروز چقدر برای بافندگان استان سمنان آشنا است. انگار صدها یاسمن و رضوان در دیار قومس زندگی می‌کنند که هرکدامشان لابه‌لای تار مشکلات و پود چشم و دستشان که روزبه‌روز در کارگاه‌های نمور و تاریک فرش‌بافی تحلیل می‌رود، گرفتارشده‌اند.
مشکلاتی که امروز سبب شده تا تولید قومسی با برندهای اصفهان و کاشان عرضه شود وگرنه خریداری ندارد حتی اگر همان کیفیت را داشته باشد و بافندگان دراین‌بین مظلوم‌ترین اقشار هستند. چشم و دل و دستشان گره‌هایی بردار قالی می‌زنند که هرکدامشان می‌تواند ارزآوری فراوانی برای اقتصاد کشور داشته باشد اما به‌جای آن این دلالان هستند که روزبه‌روز فربه‌تر می‌شوند.
رضا گلی از باسابقه‌های فرش شاهرود با بیان اینکه فرش می‌تواند ارزآوری خوبی داشته باشد، ادامه می‌دهد: فرش می‌تواند بین ۹۰۰ تا ۱۲۰۰ دلار قیمت‌گذاری شود فرش‌های اصفهان و حتی ترکمن و کاشان هم می‌توانند تا سه هزار دلار به فروش برسند باید بپذیریم که فرش تولیدی مثلاً در طرود و یا سنگسر مانند فرش کاشان نیست اما به‌هرروی می‌تواند تا هزار دلار به فروش برسد اما چرا این فرش صادر نمی‌شود؟ به نظر من باید از مسئولان پرسید.
یکی از صادرکنندگان سابق فرش استان سمنان که امروز در صنعت دیگری مشغول به فعالیت است، می‌گوید: مشکلات استان سمنان به‌خصوص در شهرهایی مانند سنگسر و شاهرود تولید نیست بلکه تولیدکنندگان خوبی در سطح استان وجود دارد مشکل اصلی دو موضوع است یکی دلالان که نمی‌گذارند فرش به جایگاه خودش برسد و دو اینکه برند سازی از فرش قومسی نشده است.
۴۰ سال است که نتوانسته‌ایم برای فرش استان سمنان برند سازی کنیم و حتی گچ سمنان و پسته دامغان را هم بعد از ۳۰ سال بیراهه رفتن تازه سال گذشته توانستیم به برند برسانیم امیر مسعود فخار معتقد است: هیچ‌گاه نباید انتظار بازار بین‌المللی از محصولی داشت که هنوز برند نشده، ۴۰ سال است که نتوانسته‌ایم برای فرش استان سمنان برند سازی کنیم و حتی گچ سمنان و پسته دامغان را هم بعد از ۳۰ سال بیراهه رفتن تازه سال گذشته توانستیم به برند برسانیم لذا تا زمانی که برند نشده‌ایم نباید توقع ارزآوری و صادرات داشته باشیم.
وی می‌گوید: مشکل عمده دیگر این است که باید دست دلالان را از فرش کوتاه کرد بیش از ۱۰ نفر را در استان سمنان و غالباً شاهرود می‌شناسم که فرش را از طرود و بافنده طرودی با قیمت یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان می‌خرد آن را به نام فرش اصفهان بسته بندگی و تبلیغ می‌کند و در تهران آن را شش تا ۹ میلیون تومان می‌فروشد مغازه‌دار نیز آن را از بنکدار تهرانی ۱۱ میلیون تومان می‌خرد و در مغازه خود ۱۴ میلیون تومان قیمت می‌گذارد! اما چقدر در جیب بافنده طرودی رفته است؟ چیزی کمتر از ۹۰۰ هزار تومان چراکه پول نخ و کارگر و … را نیز باید حساب و از هزینه اصلی کسر کرد.
یکی از مسئولان صنعت معدن، اذعان داشت که صادرات فرش از استان سمنان در سال ۹۶ چشم‌گیر نبوده و شاید همین دلیل عامل عدم تمایل مسئولان برای پاسخگویی به سوال مذکور بوده است تا این شائبه پیش بیاید که اصلاً فرشی از استان سمنان در سال‌های ۹۶ و ۹۷ صادر شده است؟ چراکه در بین آمارهای سالانه گمرک استان از محصولات صادراتی هرگز نام فرش به چشم نمی‌خورد.
رنگین کمان ارزآوری از یک استان کویری کشور / صادرات رونق گرفت
سالانه میلیون‌ها دلار ارز از مسیر تولید انواع محصولات کشاورزی و مواد معدنی و صنایع وابسته و همچنین صنایع‌دستی عاید استان کرمان می‌شود که نقش تعیین‌کننده‌ای در پیشرفت و توسعه استان کرمان دارد.
در این میان، تولید پسته، خرما، معادن مختلف ازجمله صنایع فولاد و مس و صادرات فرش از مهم‌ترین قابلیت‌های ارزآوری استانی محسوب می‌شود. پسته طی ۴۰ سال گذشته به‌صورت مکرر بخش عمده‌ای از بازار جهانی را در اختیار داشته است و هرسال ۹۰ درصد از محصول تولیدی استان کرمان به کشورهای عربی، آسیای میانه، قاره آمریکا، اروپا، آسیای دور به‌ویژه چین صادر می‌شود و باوجود تحریم‌ها به دلیل انحصاری بودن بازار هیچ‌گاه صادرات پسته متوقف نشده است.
ارزی که هر سال از طریق تولید پسته عاید کشور می‌شود ۱.۵ تا ۱.۷ میلیارد دلار است که یکی از بزرگ‌ترین چرخه‌های مالی در زمینه محصولات کشاورزی در جهان را شامل می‌شود.
هرچند که باکیفیت‌ترین خرمای کشور با نام مضافتی صادراتی در شهرستان بم و شرق استان کرمان تولید می‌شود اما گسترده‌ترین نخلستان‌های استان کرمان در جنوب استان و در هفت شهرستان جیرفت، قلعه گنج، رودبار، منوجان، کهنوج، فاریاب، عنبرآباد وجود دارد.
سالانه ۱۶۰ هزار تن خرما در شمال استان کرمان و ۲۰۰ هزار تن خرما در جنوب استان کرمان تولید می‌شود که بخش قابل‌توجهی از این محصول صادر می‌شود. یک‌سوم نخلستان‌های کشور در استان کرمان وجود دارد و سالانه بیش از ۵۰ میلیون دلار از صادرات این محصول عاید کشور می‌شود.
غنی‌ترین و گسترده‌ترین ذخایر مس آسیا در کرمان و به‌ویژه منطقه سرچشمه قرار دارد ذخایر مس در این منطقه موجب شده است ایران جزو ۱۰ تولیدکننده برتر مس در جهان باشد، هرچند به‌صورت سنتی سرچشمه که شهری کوچک در ارتفاعات شهرستان رفسنجان است به‌عنوان تولیدکننده عمده مس در ایران شناخته می‌شود اما معادن مس در اکثر شهرستان‌های استان کرمان وجود دارد و هرسال بخش جدیدی از این معادن افتتاح می‌شود.
اجرای طرح‌های توسعه‌ای در معادن سرچشمه به همراه سرمایه‌گذاری در صنایع مس استان کرمان بزرگ‌ترین صنایع مس کشور را در استان کرمان ایجاد کرده است که میلیاردها دلار عاید کشور می‌کند.
کرمان جزو اصیل‌ترین استان‌های کشور در زمینه تولید فرش است و دست‌بافت‌های استان به قالی کرمانی شهرت دارند و گلیم شریکی پیچ که ثبت جهانی است نیز در شهرستان سیرجان تولید می‌شود. فرش‌بافان زمینه ارزآوری ۸۰ میلیون دلاری برای استان کرمان ایجاد کرده است.
استان کرمان یکی از مهم‌ترین مراکز ارزآور غیرنفتی در کشور محسوب می‌شود که در صورت توجه بیشتر می‌تواند در راستای توسعه اقتصادی و ارزآوری بیشتر مؤثر باشد عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در خصوص پتانسیل‌های اقتصادی ارزآوری در کرمان گفت: استان کرمان یکی از مهم‌ترین مراکز ارزآور غیرنفتی در کشور محسوب می‌شود که در صورت توجه بیشتر می‌تواند در راستای توسعه اقتصادی و ارزآوری بیشتر مؤثر باشد.
محمدرضا پور ابراهیمی گفت: جلسات مختلفی با مسئولان وزارتخانه‌های صنعت، معدن و تجارت و کشاورزی برای حمایت از کشاورزان و صنعتگران و بخش معدن برگزار شده است و نتیجه آن نیز تسهیل تولید در بخش‌های مختلف بوده است.
وی کرمان را بهشت معدن کاران دانست و افزود: کرمان در زمینه تولید مس و فولاد دارای مزیت‌های بسیار بالایی نسبت به استان‌های دیگر است اما متأسفانه مدت‌ها شاهد خام فروشی سنگ‌های معنی بودیم که با پیگیری‌های انجام‌شده در حال حاضر چرخه تولید فولاد و مس در استان ایجادشده و صنایع وابسته به معادن مس و فولاد در حال تکمیل و فعال شدن است در این میان باید به مسائل زیست‌محیطی پیرامون نیز توجه داشته باشیم که مسائل زیستی و کشاورزی کرمان دچار مشکل نشود.
وی در مورد بخش تولید پسته در استان کرمان گفت: اینکه محصول پسته بیش از ۱.۲ میلیارد دلار ارزآوری دارد نشان می‌دهد ما به جایگاهی قابل‌قبول رسیده‌ایم اما باید برای حفظ این جایگاه نیز برنامه‌ریزی داشته باشیم.
پور ابراهیمی حمایت‌های بیمه‌ای، حمایت از تولیدکنندگان در مقابل تغییرات اقلیمی و خشک‌سالی، تأمین آب موردنیاز پسته کاران و حمایت از صادرکنندگان در مقابل تنش‌های ارزی را مهم ارزیابی کرد.
کسب ۱۱۵ میلیون دلار از گردشگری خارجی‌ها / ارزآوری کل ۶۱۰ میلیون دلار
بعدازآنکه بافت تاریخی یزد به ثبت جهانی رسید این امید در میان مردم قوت بیشتری گرفت که از ناحیه ارزآوری گردشگران خارجی، یزد می‌تواند به جایگاه اقتصادی مطلوبی در سطح کشور دست بیابد.
گردشگران خارجی از ناحیه ارزآوری به اقتصاد کشور مقصد کمک شایانی کرده و نه‌تنها موجب پویایی اقتصاد می‌شوند بلکه نسبت به معرفی ظرفیت‌های فرهنگی و میراثی هر کشور نیز به‌مانند سفیرانی مؤثر نقش ایفا می‌کنند.
در استان یزد نیز در حوزه صادرات غیرنفتی با ۴۶۵ میلیون دلار پایه‌های توجه به صادرات غیرنفتی گذاشته‌شده هرچند که به نظر می‌رسد در این خصوص باید همچنان سرمایه‌گذاری‌های جدی‌تری برای تولیدات بخش‌های مختلف صنعتی، فناورانه و … انجام داد.
در استان یزد در سه حوزه صادرات از گمرک، گردشگری و سرمایه‌گذاری خارجی، ارزآوری برای استان یزد انجام می‌شود معاون اقتصادی اداره کل امور اقتصاد و دارایی استان یزد در این زمینه گفت: در استان یزد در سه حوزه صادرات از گمرک، گردشگری و سرمایه‌گذاری خارجی، ارزآوری برای استان یزد انجام می‌شود.
محمد دهقان منشادی اظهار داشت: بخشی از صادرات استان یزد از گمرک استان انجام می‌شود که رقم اعلام‌شده در سال ۹۷ حدود ۴۶۵ میلیون دلار بوده است.
وی افزود: البته این همه رقم صادرات استان یزد نیست زیرا برخی محصولات استان ازجمله خیار سبز، گوجه فرهنگی و دیگر محصولات گلخانه‌ای که اتفاقاً سهم مهمی در صادرات استان دارند، از گمرکات استان‌های شمالی و غربی به خارج از کشور صادر می‌شود که رقم صادرات آن در آمار گمرک یزد آورده نمی‌شود.
وی عنوان کرد: البته رقمی که از سوی گمرک برای برخی محصولات اعلام می‌شود، حداقل نرخ تعریف‌شده در بازار است و ممکن است صادرکننده بتواند تا ۵۰ درصد بیشتر، محصول خود را در بازارهای جهانی به فروش برساند.
دهقان منشادی بیان کرد: یکی از بخش‌هایی که توانسته در حوزه ارزآوری طی سال‌های اخیر موفق‌تر از قبل عمل کند، حوزه گردشگری است به‌نحوی‌که در سال گذشته ۱۱۵ میلیون دلار از این بابت نصیب استان یزد شده است.
معاون اقتصادی اداره کل امور اقتصادی و دارایی استان یزد خاطرنشان کرد: سال گذشته ۱۰۸ هزار گردشگر خارجی وارد استان یزد شده‌اند که اگر هر گردشگر به‌طور متوسط هزار دلار در استان هزینه کرده باشد، میزان ارزآوری در این حوزه بالغ‌بر ۱۱۵ میلیون دلار است.
وی ادامه داد: یکی دیگر از بخش‌هایی که ارزآوری نسبتاً قابل‌توجهی برای استان یزد داشته است، حوزه سرمایه‌گذاری خارجی است به‌نحوی‌که خارجی‌ها سال گذشته ۳۰ میلیون دلار در استان یزد سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
دهقان منشادی یادآور شد: عمده این سرمایه‌گذاری‌ها در حوزه احداث نیروگاه خورشیدی با توجه به شرایط اقلیمی استان یزد است.
وی اظهار داشت: برآورد ما از میزان ارزآوری سال گذشته در استان یزد در این سه حوزه در مجموع ۶۱۰ میلیون دلار است.
یکی از این ظرفیت‌ها حوزه گردشگری است، در برهه‌ای که بسیاری از کشورها تنها بر پایه گردشگری خارجی اقتصاد خود را توسعه داده‌اند، ایران با داشتن ظرفیت‌های بی‌بدیل میراثی، طبیعی، فرهنگی و … شرایط بالقوه خوبی برای رشد اقتصادی حاصل از صنعت سبز را دارد اما فعلاً در ابتدای این مسیر قرار دارد.
برخورداری از بافت‌های تاریخی جهانی و جاذبه‌های طبیعی متنوع، فرصتی است برای معرفی هر چه بهتر داشته‌های فرهنگی و میراثی کشورمان و جذب گردشگرانی که می‌توانند با خود ارزآوری چشمگیری داشته باشند.
در این خصوص باید به‌طور حتم چشم‌انداز مشخصی تعریف کرد که در آن، جوامع هدف، نحوه جذب گردشگر و چگونگی معرفی داشته‌های میراثی و گردشگری تعریف و پیش بینی شده باشد.
از دیگر پایه‌های اقتصاد هر جامعه سرمایه‌گذاری‌های خارجی در حوزه‌های مختلف قلمداد می‌شود که در این خصوص برخی استان‌ها توانسته‌اند با جذب سرمایه‌گذاران خارجی گام‌های مؤثری بردارد هرچند که به گفته کارشناسان قدم‌های بزرگ‌تری باید در این زمینه برداشته شود تا حوزه سرمایه‌گذاری خارجی به سطح مطلوب برسد.
صادرات غیرنفتی نیز نه‌تنها موجب ارزآوری کلانی برای هر کشور می‌شود بلکه نسبت به خروج کشور مبدأ از اقتصاد تک‌محصولی نیز مؤثر خواهد بود.
اما در این رهگذر یکی از اساسی‌ترین اشکالات موجود ورود ارز ناشی از فروش کالاهای ایرانی در کشورهای خارجی به کشور است که در این خصوص فعالان اقتصادی اعتقاد دارند کالاهایی را که در بیرون از مرزها به فروش می‌رسانند، به‌سختی می‌توانند ارز حاصل از آن را به ایران بازگردانند.
موضوعی که برخی مسئولان اعتقاد دارد بازگشت ارز حاصل از صادرات به روش‌های مختلفی امکان‌پذیر است و تنها به این موضوع محدود نمی‌شود. برای بازگشت ارز دستورالعمل داریم به‌نحوی‌که ارز حاصل از صادرات به روش‌های مختلفی وارد کشور می‌شود به‌عنوان نمونه، صادرکننده می‌تواند با درآمد ارزی خود مواد اولیه وارد کرده یا بدهی‌های ارزی خود را پرداخت کند.
در این گزارش برخی ظرفیت‌های مهم ارزآوری در استان‌های مختلف کشورمان را مرور می‌کنیم.
ارزآوری غیرنفتی با طعم نشاط / ظرفیت صادرات گل از پاکدشت به اروپا
یکی از این بازارهای مهم و استراتژیک بازار گل و گیاه است، که این روزها در استان تهران، به‌ویژه جنوب شرق این استان و شهرستان پاکدشت رونق خاصی یافته و «گل پاکدشت» برای همه یک برند آشنا است، که البته در جای خود با مشکلاتی مواجه است، که باید برای رفع آن‌ها تمهیداتی اندیشیده شود.
مدیر یکی از شهرک‌های گل و گیاه در جنوب شرق استان تهران با بیان اینکه در حال حاضر نهضت توسعه کشت گلخانه‌ای در کشور ایجاد شده است،گفت: با توجه به استانداردهایی مانند آب مناسب و سازه‌ها و تجهیزات باکیفیت، در حال حاضر صادرات به کشورهای خارجی داریم و امکان صادرات وجود دارد.
محسن تقی گذری کشورهای حوزه خلیج‌فارس و هلند را مقصد صادرات گل کشور دانست و گفت: با توجه به کمبود آب در کشور، تولید گل و محصولات کشاورزی در گلخانه یک ضرورت محسوب می‌شود و در این صورت مصرف آب به ۱۰ درصد تقلیل می‌یابد و کیفیت محصول تولیدشده در گلخانه ۱.۵ برابر محصولات تولید شده در کشت باز است.
اما فرماندار پاکدشت به‌عنوان رئیس ستاد تسهیل و رفع موانع تولید این شهرستان ضمن تشریح ظرفیت‌های پاکدشت برای تولید گل و گیاه گفت: بیش از یک میلیارد و ۳۵۰ میلیون شاخه گل بریده در پاکدشت تولید می‌شود، که کشورهای هدف صادرات، کشورهای حوزه خلیج‌فارس، برخی از کشورهای اروپایی و نیز روسیه است.
هادی تمهیدی با بیان اینکه برای توسعه صادرات گل و افزایش تولید گل در پاکدشت تأسیس یک اداره گمرک در این شهرستان است، گفت: اداره گمرک کالا را از خود شهرستان وارسی و آماده اعزام به فرودگاه می‌کند و صادرات تسهیل می‌شود.
وی افزود: کشاورزان نیاز به حمایت دارند و در سال ۹۷ یک بودجه‌ای از محل صندوق ذخیره ارزی با کارمزد ۶ درصد برای ارائه تسهیلات به کشاورزان در نظر گرفته‌شده بود، که امیدواریم این بودجه امسال نیز هرچه سریع‌تر ابلاغ شود، تا بتوانیم از آن طریق نیز گل‌کاران را حمایت کنیم.
استان تهران با تولید یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون گل شاخه بریده رتبه اول تولید در کشور را دارد رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان تهران نیز از اهمیت به ظرفیت‌های هریک از شهرستان‌های ۱۶ گانه این استان در سند آمایش و توسعه این استان خبر داد و گفت: یکی از مواردی که در حوزه تولید و اشتغال برای شهرستان پاکدشت در نظر گرفته‌شده، ایجاد پایانه صادراتی و بسته‌بندی گل و گیاه پس از فاز نخست توسعه صادرات گل در اسلامشهر و نیز احداث شهرک گلخانه‌ای گل‌های زینتی است.
نعمت‌الله ترکی با بیان اینکه استان تهران با تولید یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون گل شاخه بریده رتبه اول تولید در کشور را دارد، افزود: پاکدشت از این میزان تعداد یک میلیارد و ۳۵۰ میلیون گل شاخه بریده را به خود اختصاص داده است، بسیاری از مشکلات توزیع و صادرات گل شاخه بریده استان تهران با راه‌اندازی فاز اول پایانه صادراتی گل و گیاه در شهرستان اسلامشهر حل شد، که این پایانه تا پایان سال ۹۸ تکمیل می‌شود.
آوازه بلند محصولات خراسان جنوبی / سود صادرات قصد بازگشت ندارد
خراسان جنوبی با داشتن محصولات استراتژیکی مانند زرشک، زعفران، عناب و فرش می‌تواند سهم بسزایی در بازارهای صادراتی جهان داشته باشد. این در حالی است که ضعف در برخی ساختارها باعث شده خراسان جنوبی با داشتن رتبه‌های جهانی در تولید عناب، سهمی از صادرات این محصول نداشته باشد.
بنا به گفته مسئولان نبود زیرساخت‌های مناسب در خراسان جنوبی و بی‌رغبتی صادرکنندگان نسبت به دریافت خدمات از استان باعث شده که آوازه بلند محصولات خراسان جنوبی به گوش دیگر کشورها نرسد و نام این دیار کویری تنها در لیست گزارش عملکرد مسئولان باقی بماند.
بر کسی پوشیده نیست که اقتصاد بسیاری از مردم و روستاییان منطقه به محصولاتی مانند زرشک و زعفران وابسته است اما اکنون خام فروشی، راهی برای خروج درآمد و این ثروت از استان باز کرده است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی با اشاره به صادرات زرشک، زعفران و عناب بیان کرد: تمام صادرات این محصولات از خراسان جنوبی خارج نمی‌شود و از خراسان رضوی صادر می‌شود.
وی با بیان اینکه طی سال ۹۵ از خراسان جنوبی صادرات زرشک نداشته‌ایم، افزود: طی این مدت پنج کیلوگرم صادرات زعفران با ارزآوری هشت هزار دلار داشته‌ایم.
قوسی با بیان اینکه طی این مدت ۲۰ تن صادرات عناب با ارزآوری ۱۶۰ هزار دلار داشته‌ایم، اظهار کرد: این در حالی است که طی سال ۹۶ صادرات عناب از خراسان جنوبی ثبت نشده چراکه از خراسان رضوی یا از شمال کشور صادر شده است.
وی با بیان اینکه در سال ۹۶ صادرات زرشک هم قریب به چهار تن با ارزآوری چهار هزار و ۱۱۶ دلار بوده است، گفت: همچنین صادرات زعفران ۱۲ کیلوگرم با ارزآوری ۱۷ هزار و ۱۳۰ دلار بوده است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی با اشاره به راهکارهای موجود برای صادرات محصولات از استان، بیان کرد: زیرساخت‌های صادرات در استان باید افزایش‌یافته و بحث‌های گمرک، قرنطینه و صدور مجوز بهداشتی برای صادرات موردتوجه و بررسی قرار گیرد.
رقم و اعدادی از ارزآوری نداریم چراکه زعفران از گمرک استان صادر نمی‌شود بلکه از گمرک تهران و مشهد صادر می‌شود قوسی اظهار کرد: صادرات این محصولات استراتژیک خراسان جنوبی خیلی بیشتر از این حرف‌ها بوده اما مرز استان تنها این اعداد را نشان می‌دهد.
رئیس شورای ملی زعفران ایران در پاسخ به سؤالی مبنی بر میزان ارزآوری صادرات زعفران از خراسان جنوبی بیان کرد: رقم و اعدادی از ارزآوری نداریم چراکه زعفران از گمرک استان صادر نمی‌شود بلکه از گمرک تهران و مشهد صادر می‌شود.
مدیرکل گمرکات خراسان جنوبی مبنی بر ارزآوری صادرات محصولات استراتژیک از استان بیان کرد: در خراسان جنوبی زرشک و زعفران و عناب ارزآوری بالایی دارند.
محمدعلی خاشی ادامه داد: در قصه صادرات این محصولات همیشه مشکل عمده‌ای وجود دارد که کسانی که در کار صادرات این اقلام هستند، از طریق گمرک خراسان جنوبی اقدام نمی‌کنند تا میزان صادرات و ارزآوری را داشته باشیم.
شکوفایی اقتصاد خراسان شمالی از طریق طبیعت
ایران با دارا بودن بیش از هشت هزار و ۴۰۰ گونه گیاهی از کشورهای غنی در این زمینه به شمار می‌رود به‌طوری‌که گردش مالی سالانه تجارت گیاهان دارویی در دنیا فراتر از ۱۰۰ میلیارد دلار است اما گردش ۶۰ میلیون دلاری ایران بسیار ناچیز و شایسته توجه و اهتمام جدی است.
بر اساس اعلام مرکز تحقیقات کشاورزی، بیش از ۳۵۰ گونه گیاه دارویی و صنعتی در خراسان شمالی شناسایی‌شده که بسیاری از آن قابلیت دارویی، صنعتی و تجاری دارد.
همچنین ظرفیت بسیاری در خراسان شمالی در زمینه توسعه سطح کشت گیاهان دارویی وجود دارد و زمین‌های دیم پرشیب کم بازده باید به کشت این گیاهان که توقع و نیاز آبی کمی دارند سوق یابد. گیاهان دارویی، فرصتی اقتصادی است که زمینه بسیار ارزنده برای ایجاد اشتغال و ارزآوری در خراسان شمالی خواهد داشت.
مسئول بهره‌برداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی با بیان اینکه تاکنون ۳۱ طرح بهره‌برداری گیاهان دارویی در این استان تهیه شده است، بیان می‌کند: این طرح‌ها در وسعت حدود ۹۰ هزار هکتار بوده که در قالب قرارداد طی تشریفات قانونی مزایده و به مجریان طرح با اولویت بهره‌برداران بومی واگذار می‌شود.
اسکویی می‌گوید: عمده طرح‌های احیا و بهره‌برداری برای باریجه، کتیرا و زرشک وحشی تهیه‌شده البته سال گذشته نیز برای مرزه کوهی و آویشن نیز طرح تهیه شده است.
به گفته وی سال گذشته پنج هزار و ۶۳۰ کیلوگرم باریجه و ۹۳۰ کیلوگرم کتیرا در قالب طرح، توسط بهره‌برداران برداشت شده که ارزش ریالی آن ۱۰ میلیارد ریال برآورد شده است.
مسئول بهره‌برداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی اضافه می‌کند: قریب به‌اتفاق محصولات گیاهان دارویی برداشت‌شده در خراسان شمالی به‌صورت خام از استان خارج می‌شود.
صنعت قالیبافی و فرش ترکمن هم یکی از برجسته‌ترین صنایع‌دستی خراسان شمالی بشمار می‌رود، به‌طوری‌که دوستداران فرش، نام این منطقه به‌ویژه شهرستان راز و جرگلان را با نام هنر ارزشمند قالیبافی می‌شناختند اما طی سال‌های گذشته به دلایل متعدد این صنعت کم‌رنگ شده است.
متأسفانه باوجوداینکه این اثر هنری ارزشمند که می‌تواند علاوه بر ایجاد اشتغال‌زایی در زمینه ارزآوری و تحول در اقتصاد خراسان شمالی تأثیر بسزایی داشته باشد اما مورد غفلت قرارگرفته و سال‌هاست در فراز و نشیب به سر می‌برد چراکه مدیریت دقیقی در این حوزه وجود نداشته و از طرفی حمایت نشدن بافندگان و نبود بازار در کنار مشکلات تحریم اوضاع فرش خراسان شمالی را آشفته کرده و کمتر بافنده‌ای تمایل به بافت فرش دستبافت دارد.
متأسفانه باوجوداینکه خراسان شمالی از مرز مشترک و گمرک برخوردار است اما اکثر تولیدات هنرمندان این استان با برند سایر مناطق صادر می‌شود و نامی از محصولات صنایع‌دستی استان در لیست صادرات گمرک نبوده است متأسفانه باوجوداینکه خراسان شمالی از مرز مشترک و گمرک برخوردار است اما اکثر تولیدات هنرمندان این استان با برند سایر مناطق صادر می‌شود و نامی از محصولات صنایع‌دستی استان در لیست صادرات گمرک نبوده است. دراین‌بین فرش دستبافت خراسان شمالی نیز همچون دیگر محصولات به دلیل نداشتن امکانات خاص با بسته‌بندی دیگر استان‌ها همچون تهران صادر می‌شود، مسلماً همین امر زمینه وجود دلالان را فراهم می‌کند.
مدیر گمرک خراسان شمالی هم می‌گوید: طی چند سالی که از استان شدن خراسان شمالی می‌گذرد تنها یک نوبت صادرات فرش از گمرک این استان انجام گرفت.
جواد جعفری با بیان اینکه سال‌های زیادی از صادرات فرش از گمرک خراسان شمالی می‌گذرد، اظهار می‌کند: امکانات لازم برای صادرات فرش در گمرک استان وجود ندارد به همین دلیل از تهران صادر می‌شود.
خطه بدون نفت با ثروت‌های نامحدود / گردشگری و کشاورزی در صدر ارزآوران خراسان رضوی
مشهد به دلیل وجود بارگاه منور هشتمین امام شیعیان سالانه پذیرای بیش از ۲۵ میلیون زائر از شهرهای مختلف کشور است که برای زیارت مرقد امام رضا (ع) به این شهر سفر می‌کنند.
حضور زائران در مشهد تنها به ایرانیان خلاصه نمی‌شود و ارادتمندان اهل‌بیت (ع) از سایر کشورها نیز برای زیارت امام مهربانی‌ها به پایتخت معنوی کشور سفر می‌کنند به صورتی که طبق آمار اعلام‌شده از سوی مسئولان استانداری خراسان رضوی سالانه بیش از ۲ میلیون زائر که بیشتر آن‌ها از اتباع کشورهای عراق، افغانستان و حاشیه خلیج‌فارس هستند میهمان مردم مشهد می‌شوند.
این حضور در کنار فرصت‌هایی که برای انتقال فرهنگ غنی ایرانی به ساکنان دیگر کشورها فراهم می‌کند، از نظر اقتصادی نیز برای مردم این خطه حائز اهمیت است و موجب رونق بسیاری از کسب‌وکارها و ارزآوری برای کشور شده است.
گردش مالی حضور زائران خارجی در مشهد بیش از ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار در سال بوده و به دلیل خدمات ارزانی که به زائران خارجی با کیفیت بسیار بالا ارائه می‌شود، تقاضا برای سفر به مشهد در همه ایام سال وجود دارد. در خصوص سوغات زائر هنوز با چالش‌هایی در استان روبه‌رو هستیم و بنا بر آمارها بیش از ۷۰ درصد سوغات از چین وارد مشهد می‌شود.
به گفته راضیه علیرضایی، رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی میزان صادرات از این استان در سال گذشته ۲ هزار و ۲۵۴ میلیون دلار بوده و پیش‌بینی امسال صادرات استان دو هزار و ۲۰۰ میلیون دلار است.
ارزآوری در خراسان رضوی تنها به حضور گردشگران خارجی در این استان خلاصه نمی‌شود و صادرات سنگ‌های قیمتی به دیگر کشورها نیز بازار پرسودی را برای فعالان این حوزه به وجود آورده و آوازه جهانی برای سنگ فیروزه این خطه ایجاد کرده است.
ظرفیت‌های خدادادی و وجود معادن سنگ‌های قیمتی و تزئینی در خراسان رضوی موجب شده تا مشهد طی سال‌های گذشته به‌عنوان پایتخت سنگ‌های قیمتی جهان نیز معرفی شود. اقدامی که موجب توجه بیشتر به سنگ‌های قیمتی و جلوگیری از صادرات سنگ خام به خارج شده است.
آمار و اطلاعات ارائه‌شده از سوی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی نشان می‌دهد تنها بازار صادرات فیروزه آن‌هم به‌صورت رسمی از این استان به سایر کشورها ارزش بیش از ۷ هزار دلاری دارد.
یکی دیگر از بازارهای صادراتی خراسان رضوی که ارزآوری خوبی برای کشور داشته است، صادرات محصولات کشاورزی با محوریت زعفران به خارج از کشور است و مرغوبیت زعفران کشت‌شده در خراسان رضوی باعث شده تا تاجران دیگر کشورها خواهان خرید این محصول ارزشمند باشند.
در حال حاضر سالانه حدود ۳۰۰ میلیون دلار زعفران از خراسان رضوی به دیگر کشورها صادر می‌شود که در صورت سرمایه‌گذاری صحیح در این حوزه و توجه به حوزه بسته‌بندی درآمد این بخش تا چند برابر قابل‌افزایش خواهد بود.
فرش قومس مزیتی برای صادرات / روایت تاروپودی که دیگر ارز آور نیست
روایت بافته‌های رنج علی‌محمد افغان و داستان‌هایی که برای شخصیت‌های آن رمان رخ می‌دهد امروز چقدر برای بافندگان استان سمنان آشنا است. انگار صدها یاسمن و رضوان در دیار قومس زندگی می‌کنند که هرکدامشان لابه‌لای تار مشکلات و پود چشم و دستشان که روزبه‌روز در کارگاه‌های نمور و تاریک فرش‌بافی تحلیل می‌رود، گرفتارشده‌اند.
مشکلاتی که امروز سبب شده تا تولید قومسی با برندهای اصفهان و کاشان عرضه شود وگرنه خریداری ندارد حتی اگر همان کیفیت را داشته باشد و بافندگان دراین‌بین مظلوم‌ترین اقشار هستند. چشم و دل و دستشان گره‌هایی بردار قالی می‌زنند که هرکدامشان می‌تواند ارزآوری فراوانی برای اقتصاد کشور داشته باشد اما به‌جای آن این دلالان هستند که روزبه‌روز فربه‌تر می‌شوند.
رضا گلی از باسابقه‌های فرش شاهرود با بیان اینکه فرش می‌تواند ارزآوری خوبی داشته باشد، ادامه می‌دهد: فرش می‌تواند بین ۹۰۰ تا ۱۲۰۰ دلار قیمت‌گذاری شود فرش‌های اصفهان و حتی ترکمن و کاشان هم می‌توانند تا سه هزار دلار به فروش برسند باید بپذیریم که فرش تولیدی مثلاً در طرود و یا سنگسر مانند فرش کاشان نیست اما به‌هرروی می‌تواند تا هزار دلار به فروش برسد اما چرا این فرش صادر نمی‌شود؟ به نظر من باید از مسئولان پرسید.
یکی از صادرکنندگان سابق فرش استان سمنان که امروز در صنعت دیگری مشغول به فعالیت است، می‌گوید: مشکلات استان سمنان به‌خصوص در شهرهایی مانند سنگسر و شاهرود تولید نیست بلکه تولیدکنندگان خوبی در سطح استان وجود دارد مشکل اصلی دو موضوع است یکی دلالان که نمی‌گذارند فرش به جایگاه خودش برسد و دو اینکه برند سازی از فرش قومسی نشده است.
۴۰ سال است که نتوانسته‌ایم برای فرش استان سمنان برند سازی کنیم و حتی گچ سمنان و پسته دامغان را هم بعد از ۳۰ سال بیراهه رفتن تازه سال گذشته توانستیم به برند برسانیم امیر مسعود فخار معتقد است: هیچ‌گاه نباید انتظار بازار بین‌المللی از محصولی داشت که هنوز برند نشده، ۴۰ سال است که نتوانسته‌ایم برای فرش استان سمنان برند سازی کنیم و حتی گچ سمنان و پسته دامغان را هم بعد از ۳۰ سال بیراهه رفتن تازه سال گذشته توانستیم به برند برسانیم لذا تا زمانی که برند نشده‌ایم نباید توقع ارزآوری و صادرات داشته باشیم.
وی می‌گوید: مشکل عمده دیگر این است که باید دست دلالان را از فرش کوتاه کرد بیش از ۱۰ نفر را در استان سمنان و غالباً شاهرود می‌شناسم که فرش را از طرود و بافنده طرودی با قیمت یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان می‌خرد آن را به نام فرش اصفهان بسته بندگی و تبلیغ می‌کند و در تهران آن را شش تا ۹ میلیون تومان می‌فروشد مغازه‌دار نیز آن را از بنکدار تهرانی ۱۱ میلیون تومان می‌خرد و در مغازه خود ۱۴ میلیون تومان قیمت می‌گذارد! اما چقدر در جیب بافنده طرودی رفته است؟ چیزی کمتر از ۹۰۰ هزار تومان چراکه پول نخ و کارگر و … را نیز باید حساب و از هزینه اصلی کسر کرد.
یکی از مسئولان صنعت معدن، اذعان داشت که صادرات فرش از استان سمنان در سال ۹۶ چشم‌گیر نبوده و شاید همین دلیل عامل عدم تمایل مسئولان برای پاسخگویی به سوال مذکور بوده است تا این شائبه پیش بیاید که اصلاً فرشی از استان سمنان در سال‌های ۹۶ و ۹۷ صادر شده است؟ چراکه در بین آمارهای سالانه گمرک استان از محصولات صادراتی هرگز نام فرش به چشم نمی‌خورد.
رنگین کمان ارزآوری از یک استان کویری کشور / صادرات رونق گرفت
سالانه میلیون‌ها دلار ارز از مسیر تولید انواع محصولات کشاورزی و مواد معدنی و صنایع وابسته و همچنین صنایع‌دستی عاید استان کرمان می‌شود که نقش تعیین‌کننده‌ای در پیشرفت و توسعه استان کرمان دارد.
در این میان، تولید پسته، خرما، معادن مختلف ازجمله صنایع فولاد و مس و صادرات فرش از مهم‌ترین قابلیت‌های ارزآوری استانی محسوب می‌شود. پسته طی ۴۰ سال گذشته به‌صورت مکرر بخش عمده‌ای از بازار جهانی را در اختیار داشته است و هرسال ۹۰ درصد از محصول تولیدی استان کرمان به کشورهای عربی، آسیای میانه، قاره آمریکا، اروپا، آسیای دور به‌ویژه چین صادر می‌شود و باوجود تحریم‌ها به دلیل انحصاری بودن بازار هیچ‌گاه صادرات پسته متوقف نشده است.
ارزی که هر سال از طریق تولید پسته عاید کشور می‌شود ۱.۵ تا ۱.۷ میلیارد دلار است که یکی از بزرگ‌ترین چرخه‌های مالی در زمینه محصولات کشاورزی در جهان را شامل می‌شود.
هرچند که باکیفیت‌ترین خرمای کشور با نام مضافتی صادراتی در شهرستان بم و شرق استان کرمان تولید می‌شود اما گسترده‌ترین نخلستان‌های استان کرمان در جنوب استان و در هفت شهرستان جیرفت، قلعه گنج، رودبار، منوجان، کهنوج، فاریاب، عنبرآباد وجود دارد.
سالانه ۱۶۰ هزار تن خرما در شمال استان کرمان و ۲۰۰ هزار تن خرما در جنوب استان کرمان تولید می‌شود که بخش قابل‌توجهی از این محصول صادر می‌شود. یک‌سوم نخلستان‌های کشور در استان کرمان وجود دارد و سالانه بیش از ۵۰ میلیون دلار از صادرات این محصول عاید کشور می‌شود.
غنی‌ترین و گسترده‌ترین ذخایر مس آسیا در کرمان و به‌ویژه منطقه سرچشمه قرار دارد ذخایر مس در این منطقه موجب شده است ایران جزو ۱۰ تولیدکننده برتر مس در جهان باشد، هرچند به‌صورت سنتی سرچشمه که شهری کوچک در ارتفاعات شهرستان رفسنجان است به‌عنوان تولیدکننده عمده مس در ایران شناخته می‌شود اما معادن مس در اکثر شهرستان‌های استان کرمان وجود دارد و هرسال بخش جدیدی از این معادن افتتاح می‌شود.
اجرای طرح‌های توسعه‌ای در معادن سرچشمه به همراه سرمایه‌گذاری در صنایع مس استان کرمان بزرگ‌ترین صنایع مس کشور را در استان کرمان ایجاد کرده است که میلیاردها دلار عاید کشور می‌کند.
کرمان جزو اصیل‌ترین استان‌های کشور در زمینه تولید فرش است و دست‌بافت‌های استان به قالی کرمانی شهرت دارند و گلیم شریکی پیچ که ثبت جهانی است نیز در شهرستان سیرجان تولید می‌شود. فرش‌بافان زمینه ارزآوری ۸۰ میلیون دلاری برای استان کرمان ایجاد کرده است.
استان کرمان یکی از مهم‌ترین مراکز ارزآور غیرنفتی در کشور محسوب می‌شود که در صورت توجه بیشتر می‌تواند در راستای توسعه اقتصادی و ارزآوری بیشتر مؤثر باشد عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در خصوص پتانسیل‌های اقتصادی ارزآوری در کرمان گفت: استان کرمان یکی از مهم‌ترین مراکز ارزآور غیرنفتی در کشور محسوب می‌شود که در صورت توجه بیشتر می‌تواند در راستای توسعه اقتصادی و ارزآوری بیشتر مؤثر باشد.
محمدرضا پور ابراهیمی گفت: جلسات مختلفی با مسئولان وزارتخانه‌های صنعت، معدن و تجارت و کشاورزی برای حمایت از کشاورزان و صنعتگران و بخش معدن برگزار شده است و نتیجه آن نیز تسهیل تولید در بخش‌های مختلف بوده است.
وی کرمان را بهشت معدن کاران دانست و افزود: کرمان در زمینه تولید مس و فولاد دارای مزیت‌های بسیار بالایی نسبت به استان‌های دیگر است اما متأسفانه مدت‌ها شاهد خام فروشی سنگ‌های معنی بودیم که با پیگیری‌های انجام‌شده در حال حاضر چرخه تولید فولاد و مس در استان ایجادشده و صنایع وابسته به معادن مس و فولاد در حال تکمیل و فعال شدن است در این میان باید به مسائل زیست‌محیطی پیرامون نیز توجه داشته باشیم که مسائل زیستی و کشاورزی کرمان دچار مشکل نشود.
وی در مورد بخش تولید پسته در استان کرمان گفت: اینکه محصول پسته بیش از ۱.۲ میلیارد دلار ارزآوری دارد نشان می‌دهد ما به جایگاهی قابل‌قبول رسیده‌ایم اما باید برای حفظ این جایگاه نیز برنامه‌ریزی داشته باشیم.
پور ابراهیمی حمایت‌های بیمه‌ای، حمایت از تولیدکنندگان در مقابل تغییرات اقلیمی و خشک‌سالی، تأمین آب موردنیاز پسته کاران و حمایت از صادرکنندگان در مقابل تنش‌های ارزی را مهم ارزیابی کرد.
کسب ۱۱۵ میلیون دلار از گردشگری خارجی‌ها / ارزآوری کل ۶۱۰ میلیون دلار
بعدازآنکه بافت تاریخی یزد به ثبت جهانی رسید این امید در میان مردم قوت بیشتری گرفت که از ناحیه ارزآوری گردشگران خارجی، یزد می‌تواند به جایگاه اقتصادی مطلوبی در سطح کشور دست بیابد.
گردشگران خارجی از ناحیه ارزآوری به اقتصاد کشور مقصد کمک شایانی کرده و نه‌تنها موجب پویایی اقتصاد می‌شوند بلکه نسبت به معرفی ظرفیت‌های فرهنگی و میراثی هر کشور نیز به‌مانند سفیرانی مؤثر نقش ایفا می‌کنند.
در استان یزد نیز در حوزه صادرات غیرنفتی با ۴۶۵ میلیون دلار پایه‌های توجه به صادرات غیرنفتی گذاشته‌شده هرچند که به نظر می‌رسد در این خصوص باید همچنان سرمایه‌گذاری‌های جدی‌تری برای تولیدات بخش‌های مختلف صنعتی، فناورانه و … انجام داد.
در استان یزد در سه حوزه صادرات از گمرک، گردشگری و سرمایه‌گذاری خارجی، ارزآوری برای استان یزد انجام می‌شود معاون اقتصادی اداره کل امور اقتصاد و دارایی استان یزد در این زمینه گفت: در استان یزد در سه حوزه صادرات از گمرک، گردشگری و سرمایه‌گذاری خارجی، ارزآوری برای استان یزد انجام می‌شود.
محمد دهقان منشادی اظهار داشت: بخشی از صادرات استان یزد از گمرک استان انجام می‌شود که رقم اعلام‌شده در سال ۹۷ حدود ۴۶۵ میلیون دلار بوده است.
وی افزود: البته این همه رقم صادرات استان یزد نیست زیرا برخی محصولات استان ازجمله خیار سبز، گوجه فرهنگی و دیگر محصولات گلخانه‌ای که اتفاقاً سهم مهمی در صادرات استان دارند، از گمرکات استان‌های شمالی و غربی به خارج از کشور صادر می‌شود که رقم صادرات آن در آمار گمرک یزد آورده نمی‌شود.
وی عنوان کرد: البته رقمی که از سوی گمرک برای برخی محصولات اعلام می‌شود، حداقل نرخ تعریف‌شده در بازار است و ممکن است صادرکننده بتواند تا ۵۰ درصد بیشتر، محصول خود را در بازارهای جهانی به فروش برساند.
دهقان منشادی بیان کرد: یکی از بخش‌هایی که توانسته در حوزه ارزآوری طی سال‌های اخیر موفق‌تر از قبل عمل کند، حوزه گردشگری است به‌نحوی‌که در سال گذشته ۱۱۵ میلیون دلار از این بابت نصیب استان یزد شده است.
معاون اقتصادی اداره کل امور اقتصادی و دارایی استان یزد خاطرنشان کرد: سال گذشته ۱۰۸ هزار گردشگر خارجی وارد استان یزد شده‌اند که اگر هر گردشگر به‌طور متوسط هزار دلار در استان هزینه کرده باشد، میزان ارزآوری در این حوزه بالغ‌بر ۱۱۵ میلیون دلار است.
وی ادامه داد: یکی دیگر از بخش‌هایی که ارزآوری نسبتاً قابل‌توجهی برای استان یزد داشته است، حوزه سرمایه‌گذاری خارجی است به‌نحوی‌که خارجی‌ها سال گذشته ۳۰ میلیون دلار در استان یزد سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
دهقان منشادی یادآور شد: عمده این سرمایه‌گذاری‌ها در حوزه احداث نیروگاه خورشیدی با توجه به شرایط اقلیمی استان یزد است.
وی اظهار داشت: برآورد ما از میزان ارزآوری سال گذشته در استان یزد در این سه حوزه در مجموع ۶۱۰ میلیون دلار است.
کد مطلب: 9615
پیام رسان سروش
پیام رسان بله
پیام رسان ایتا
اینستاگرام
