بازار شیر تو شیر قیمت شیر و لبنیات/ دولت همچنان نظاره‌گر بازار!

توليد ايرانی: سلسله افزایش‌های قیمت لبنیات به ویژه شیر باز هم تکرار شد و طی چند روز گذشته، قیمت انواع لبنیات در بازار دوباره افزایش یافت.

براساس بررسی‌ میدانی، قیمت هر بطری شیر دامداران از 3900 تومان به 4300 تومان افزایش یافت. قیمت شیر پرچرب نیز از 4000 تومان به 4500 تومان رسید.

همچنین شیر کاله نیز از هر بطری4000 تومان به 4500 تومان رسیده است. براساس این گزارش شیر تتراپک هم که پیش از این 4000 تومان بود به 4500 تومان طی چند روز گذشته افزایش یافته است. قیمت شیر کوچک نیز که پیش از این 1200 تومان بود به 1500 تومان بالا آمده است.

البته کارخانه‌های لبنی ترفند های مختلفی را برای بالا بردن قیمت انواع لبنیات استفاده کردند، از جمله قیمت پنیر 400 گرمی که پیش از این 4700 تومانی بود، با تغییر بسته به 470 گرم قیمت را به 5700 تومان افزایش داده است.

دلیل تغییر وزن بسته‌ها به این دلیل است که مشتری میزان افزایش را به راحتی متوجه نشود. افزایش قیمت شیر طی چند ماه گذشته افسارگسیخته پیش می‌رود و هیچ نظارتی بر بازار به ویژه بازار لبنیات نیست.

ستاد تنظیم بازار باید افزایش قیمت‌ها را تصویب کند اما کارخانه‌های لبنی بدون توجه به هیچ قانونی و خودخواسته تا جایی که می‌توانند قیمت‌ها را افزایش می‌دهند و هیچ نظارتی بر بازار نیست و قانونی هم برای نشاندن ا ینها در جای خودشان ظاهرا وجود ندارد.

دو روز پیش رضا باکری دبیر انجمن صنایع لبنی ایران طی نامه‌ سرگشاده‌ای اعلام کرد که افزایش قیمت‌ شیر خام و بسته‌بندی را روی شیری که به بازار عرضه می‌‌شود سرشکن می‌کنیم.

باکری توضیح نداد که این افزایش شیرخام و افزایش قیمت بسته‌بندی تا چه اندازه در قیمت‌ نهایی تاثیر می‌گذارد و آیا اصولا نباید کارخانه‌های لبنیات افزایش‌های خودسرانه خودداری کنند و به قانون تمکین کنند.

کارخانه‌های لبنی ادعای دیگری را هم مطرح می‌کنند که ورودی شیر به کارخانه‌های لبنی 25 درصد و در برخی موارد حتی تا 50 درصد کاهش یافته است، آنها بخشی از دلایل افزایش قیمت خود را در خالی بودن ظرفیت کارخانه‌های خودشان اعلام می‌کنند. این در حالی است که مسئولان بخش تولید از وزیر گرفته تا معاون وزیر ادعای کارخانه‌های لبنی را مردود می‌دانند و می‌گویند میزان تولید شیر به حد کافی است.

طی چند ماه گذشته حتی بحث‌های زیادی بین کارخانه‌های لبنی و مسئولان بخش تولید صورت گرفت،‌کارخانه‌های لبنی مطرح کردند که با توجه به کمبود شیر خام باید واردات شیرخشک انجام شود. به اذعان برخی کارشناسان آنها به این دلیل بر گفته خود اصرار داشتند که می‌توانستند با اضافه کردن 10 لیتر آب به یک کیلوگرم شیرخشک 10 لیتر شیر قابل مصرف تولید کنند، اما دولت چنین مجوزی را به آنها نداد.

به هر حال آنچه که مهم است سرانه مصرف کشور نصف میانگین جهانی است. میانگین مصرف شیر در جهان 160 کیلوگرم و در کشورهای اروپایی 300 لیتر و در برخی کشورها حتی تا بیش از 500 لیتر مصرف شیر وجود دارد. ارزش غذایی شیرو تاثیر آن بر سلامتی انسان‌ها بر کسی پوشیده نیست و در این باره توصیه‌های زیادی شده است. سرانه مصرف شیر پس از هدفمندی یارانه‌ها کاهش یافت تا برخی کارشناسان آن را تا 55 کیلوگرم نیز اعلام کردند.

اکنون نیز اگرچه آماری پس از گرانی لبنیات در بازار منتشر شده اما کاملا مشخص است که سرانه مصرف به شدت کاهش یافته است. آنچه مسلم است کاهش سرانه مصرف شیر در کشور یک خسارت پنهانی را به جامعه تحمیل می‌کند.

مشکلات سلامتی مردم واقعا شوخی‌بردار نیست، اگرچه آثار آن شاید بلافاصله ظاهر نشود اما پس از سال‌ها آثار آن به صورت پوکی استخوان، خرابی دندان و دهها مشکلات دیگر اثر خود را خواهد گذاشت و ضررهای جبران‌ناپذیری را هم انسان‌ها و هم جامعه باید تحمل کنند.

در شرایط فعلی مناسب است که نخست دولت با اعمال قانون جلوی این افزایش‌های خودسرانه قیمت را بگیرد تا مردم بیش از این گرفتاری‌ها و مشکلات تولیدکننده و کارخانه‌های لبنی را به دوش نکشند.

دوم اینکه دولت باید کمیته‌ای را در نظر بگیرد تا ادعای کارخانه های لبنی و بخش تولید را بررسی و در صورت صحت آنها اقدامات درخور و متناسب با آن اجرا کند.

سوم اینکه سرانه مصرف شیر و لبنیات در کشور بسیار پایین است راهی را برای افزایش آن پیدا کند که هم مسیر سلامتی انسان‌ها است و هم راه جلوگیری از خسارت‌های و ضرر و زیان‌های جامعه در آینده است.

در حالی که صنایع لبنی می‌گویند، ورودی شیر به کارخانه‌ها 25 تا 50 درصد کاهش یافته،‌اما اتحادیه دامداران از افزایش تولید میانگین ۷ تا ۸ درصد خبر می‌دهد.

مدیرعامل اتحادیه مرکزی دامداران ایران ­ادعای کاهش تولید شیر خام در کشور را رد کرد و افزود: کمبود شیر خام در کشور صحت ندارد و هر سال با توجه به افزایش جمعیت گاو اصیل در واحدهای دامداری صنعتی، رشد متوسط تولید در این واحد ها را داریم به طوری که طبق گزارش مرکز آمار ایران، این واحدها در سال ۹۵ حدود ۴ میلیون و ۸۰۰ هزار تن و در سال ۹۶ نزدیک به ۵.۲ میلیون تن شیر خام تولید کردند.

علیرضا عزیزاللهی­ اظهار داشت: از حدود ۱۰ میلیون تن شیر خام تولیدی در کشور، ۵ میلیون تن در واحدهای صنعتی تولید و تقریبا تمام آن توسط کارخانجات لبنی جذب می شود.

وی­ درباره تولید شیر خام در واحدهای دامداری سنتی و روستایی و عشایری تصریح کرد: طبق آماری که از مرکز جمع آوری شیر خام دریافت کرده ایم، میزان جذب شیر خام از واحدهای دامداری سنتی نسبت به سال قبل تغییر محسوسی نداشته است و این مرکز امسال هم به میزان سال گذشته شیر خام از این دامداری ها جمع آوری کرده اند.

عزیز اللهی­ گفت: ۸۰ درصد شیر خام مورد نیاز کارخانجات لبنی کشور از طریق دامداری های صنعتی و ۲۰ درصد از واحدهای دامداری روستایی و عشایری تامین می شود.

مدیر عامل اتحادیه مرکزی دامداران ایران اضافه کرد: با این میزان تولید شیر خام در کشور علاوه بر تامین نیاز داخل، یک میلیارد دلار محصولات لبنی صادر می شود.

وی با بیان این که هیچ مستنداتی برای کاهش شیر خام در داخل وجود ندارد، تصریح کرد: اگر تولید شیر خام کم شده باشد باید جمعیت گاو نیز کاهش می یافت در حالی که طبق گزارش مرکز آمار ایران هر سال نزدیک به یک میلیون و ۳۰۰ هزار راس کشتار دام سنگین داریم و امسال کشتار غیر طبیعی در زمینه دام گزارش نشده است.

عزیز اللهی ادامه داد: ۱۰۰ درصد کشتار دام سنگین بر اساس مقررات کشور در کشتارگاه های صنعتی انجام می شود.

وی درباره افزایش کشتار دام با توجه به افزایش قیمت گوشت قرمز نیز گفت: هر چند قیمت گوشت قرمز افزایش داشته، اما قیمت شیر هم بهبود یافته و یک دامدار به علت افزایش قیمت گوشت قرمز، گاو شیری خود را که درآمد مستمر و بلند مدت ایجاد می کند، حذف نمی کند.

مدیرعامل اتحادیه مرکزی دامداران ایران، استدلال هایی که برای کاهش تولید شیر مطرح شده را غیر فنی و غیر کارشناسی خواند و اظهار داشت: این توجیهات برای اخذ مجوز واردات شیر خشک صورت می گیرد.

وی درباره افزایش تقاضا برای شیر خام گفت: در سال گذشته، کارخانجات لبنی ۶.۵ میلیون تن شیر خام تقاضا داشتند و امسال تقاضای نزدیک به ۸ میلیون تن را مطرح کرده اند.

عزیز اللهی افزود: امسال با تغییرات نرخ ارز، انگیزه برای صادرات محصولات افزایش یافته و برخی کارخانجات لبنی به دنبال افزایش صادرات محصولات خود هستند.

وی تصریح کرد: آنها می خواهند شیر خشک را با ارز حمایتی وارد و محصول نهایی را با قیمت آزاد صادر کنند.

عزیز اللهی درباره خرید شیر خام توسط کارخانجات شیر خشک نیز گفت: حدود یک­ سال است که کارخانجات شیر خشک، شیر خام تولید داخل را جذب می کنند و امسال قیمت بیشتری برای آن می پردازند.

مدیرعامل اتحادیه مرکزی دامداران ایران با بیان این که در حال حاضر ۱۲ خط تولید شیر خشک در ایران وجود دارد، تصریح کرد: این کارخانجات روزانه نزدیک به ۲۵۰۰ تن شیر خام دریافت می کنند.

وی گفت: کارخانجات شیر خشک، سال گذشته در قالب خرید توافقی با سازمان مرکزی تعاون روستایی، شیر خام خریداری می کردند، اما امسال به طور مستقل هر کیلوگرم شیر را با قیمت حدود ۲۱۰۰ تومان خریداری می کنند.

عزیز اللهی درباره افزایش قیمت شیر خام افزود: یکی از دلایل افزایش قیمت شیر خام رقابت میان خود کارخانجات لبنی برای جذب بیشتر است و اگر مساله این کارخانجات، قیمت است، خودشان باید رقابت را تعدیل کنند و در عین حال قیمت پایه شیر خام به گونه ای تعیین شود که به مصالح تولید کننده، کارخانجات و مصرف کننده باشد.

وی با اشاره به این که از سال ۹۳ تا اوایل سال ۹۷ قیمت پایه هر کیلو گرم شیر خام ۱۴۴۰ ثابت مانده بود، اظهار داشت: کارخانجات لبنی در این مدت، شیر خام را زیر قیمت مصوب و حدود ۱۱۰۰ تا ۱۲۰۰ تومان و با مدت پرداخت سه تا چهار ماهه خریداری می کردند که در پی درخواست های مکرر دامداران برای افزایش قیمت شیر خام با توجه به افزایش هزینه های تولید در مرداد ماه امسال، کارگروه تنظیم بازار قیمت پایه هر کیلوگرم از این محصول را ۱۵۷۰ تومان مصوب کرد و البته این رقم کمتر از پیشنهاد وزارت جهاد کشاورزی و اتحادیه دامداران مرکزی ایران بود.

عزیز اللهی ادامه داد: قیمت شیر خام مصوب دولت با ۳.۲ درصد چربی، ۳ درصد پروتیین و بار میکروبی زیر یک میلیون است و چنانچه شیر تولید شده بار میکروبی کمتر داشته باشد و چربی آن بالای ۳.۲ درصد باشد، جایزه دارد و این جوایز به قیمت شیر خام اضافه می شود.

وی گفت: بنابر این اگر برخی کارخانجات لبنی هر کیلوگرم شیر خام را بالای ۲۰۰۰ تومان خریداری می کنند، احتمالا شیر با کیفیت و با درصد چربی و بار میکروبی کمتر دریافت می کنند.

روز گذشته محمود حجتی وزیر جهاد کشاورزی تعدادی از نماینده‌های کارخانه‌های لبنی را در ساختمان وزارت جهاد کشاورزی طالقانی دور هم جمع کرد تا شاید به مشکلات لبنیات پایانی بدهد.

در این نشست ظاهراً مدیرعامل شرکت‌های میهن، پگاه، کاله و صنایع شیر حضور داشتند و صحبت‌هایی راجع به مشکلات اخیر لبنیات بحث و گفت‌وگو شده است. مسائلی که به ویژه چند ماه گذشته درباره لبنیات مطرح بوده این است که قیمت لبنیات در بازار افزایش‌های چند باره داشته و صنایع لبنی می‌گویند دلیل آن بالا رفتن قیمت وسایل بسته‌بندی و گران کردن شیر خام توسط دامداران است.

صنایع لبنی بحث دیگری هم مطرح می‌کردند که حجم شیر ورودی به کارخانه‌های لبنی 25 درصد و در برخی موارد تا 50 درصد کاهش یافته است.

اما در دیگر سو متولیان تولید نه گرانی شیر خام را می‌پذیرند و نه کم شدن تولید را به طوری که وزیر جهاد کشاورزی که امروز صبحانه کاری با تعاون‌گران داشت مطرح کرد تولید شیر خام در کشور نه تنها کاهش نیافته بلکه افزایش هم یافته است.

به گفته وزیر جهاد کشاورزی، طی رصدی که از 160 تا 170 گاوداری بزرگ کشور انجام شده تولید شیر آنها حدود 7 الی 8 درصد نیز افزایش یافته است.

به هر حال هنوز وزیر جهاد یا دیگر مسؤولی از نتیجه تصمیمات نشست اطلاعاتی بیرون درز نداده است.

افزایش چندباره و خودسرانه قیمت محصولات لبنی در ماه‌های گذشته نگرانی‌هایی را به وجودآورده که سرانه مصرف این ماده باارزش غذایی از میزان فعلی که نصف میانگین جهانی و یک پنجم برخی کشورهای اروپایی است، نیز پایین تر بیاید که در این صورت خسارت‌های جبران‌ناپذیری را به سلامتی مردم و اقتصاد جامعه وارد خوهد کرد.

سوال اساسی این است که آیا واقعا کسی نیست بر این بازار لجام گسیخته که افسارش رها شده و مانند اسب سرکش می‌تازد، نظارت کند و جلوی کسانی را که خودخواسته هر کاری که دلشان می‌خواهد، انجام می‌دهد را بگیرد و مردم تا کی همه این فشارها را باید تحمل کنند.

صنایع لبنی بارها درباره دلیل افزایش‌ قیمتها توجیهاتی داشتند که جدا از درست یا غلط بودن آن، این افزایش‌ قیمت‌ها با حیات و ممات مردم گره خورده است، به این دلیل دولت باید علاوه بر بررسی سره یا ناسره بودن این حرف‌ها تدبیری بیاندیشد تا زندگی و سلامتی مردم بیش از این تحت تاثیر قرار نگیرد.