دستیابی محققان ایرانی به پروتکل تکثیر خرمای «مجول»

توليد ايرانی: به نقل از پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی، رضا ضرغامی، عضو هیأت علمی پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی که به مدت هفت سال به تحقیق و پژوهش در زمینه دستیابی به پروتکل تکثیر خرمای رقم مجول به شیوه فناوری کشت بافت گیاهی مشغول است در این زمینه گفت: تکثیر رقم مجول خرما از روش اندام­‌زایی مستقیم، برای نخستین بار در کشور در پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی ایران آغاز شد.

وی با بیان اینکه در جهت تولید ارقام خرما از طریق جنین­‌زایی غیر­جنسی از سالهای گذشته تا­کنون طرح­های متعددی توسط پژوهشکده بیوتکنولوژی انجام گرفت که با موفقیت­ های چشم­گیری همراه بود، اضافه کرد : هم­‌اکنون می­‌توان اعلام کرد که پروتکل تکثیر خرمای مجول به روش جنین­‌زایی غیر­­جنسی در ارقام تجاری موجود است. 

ضرغامی افزود: پژوهشکده در صورت تمایل شرکت­های خصوصی به دریافت پروتکل­ های موجود در چارچوب قراردادهای رسمی حاضر به آموزش و تحویل آن خواهد بود.

وی با اشاره به وجود بیش از ۳ هزار رقم خرما در دنیا که ۴۰۰ رقم آنها در ایران وجود دارد و با بیان اینکه در حال حاضر در حدود ۱۰۰ میلیون درخت خرما در ۴۰ کشور کاشته شده است، افزود: بزرگترین تولید کننده خرما در دنیا، مصر و بعد از آن ایران، عربستان و عراق هستند.

عضو هیأت علمی پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی یادآور شد: البته سطح زیرکشت خرما در ایران از مصر هم بالاتر است ولی به دلیل استفاده از ارقام کم محصول‌تر با تولید ۹۴۷ هزار و ۸۰۹ تن خرما که تقریبا ۷.۷ درصد صادرات جهانی خرما را تشکیل می دهد، در جایگاه دوم قرار داریم.

وی با بیان اینکه از  هر نخل خرمای بالغ، سالانه حدود ۸۰ تا ۲۰۰ کیلوگرم میوه برداشت می شود اظهار داشت: عمده تولید خرمای ایران در استان های خوزستان، بوشهر، فارس، کرمان، هرمزگان و سیستان و بلوچستان است و مهمترین مقاصد صادراتی خرمای ایران هم کشورهای هند، مالزی و روسیه هستند. 

ضرغامی در بیان اهمیت کشت خرمای مجول گفت: از بین صدها رقم خرمای موجود در دنیا سه رقم در بازار جهانی بیشترین معروفیت و مقبولیت را دارد که خرمای مجول به دلیل اندازه بزرگ و ظاهر مشتری پسند آن و رقم های «برحی» و «دگلت نور» به دلیل طعم لذیذ و مرغوبیت آنها این ۳ رقم را تشکیل می دهند.

به گفته وی، خرمای مجول که بومی مراکش است رقمی وارداتی به کشور بوده و تعداد معدودی از نخل های آن در کشور موجود است اما از آنجایی که از کیفیت بالایی برخوردار است، تکثیر آن بسیار سودمند است.

عضو هیأت علمی پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی با بیان این که روش های مختلفی برای تکثیر نخل خرما وجود دارد، گفت: نخل خرما می­‌تواند از طریق جنسی (بذر) تکثیر شود که از زمان کاشت تا ظهور میوه حدود هشت تا ۱۰ سال زمان می برد و در نهایت هم منجر به تولید درختانی با میوه نه چندان مرغوب می­‌شود.

وی ادامه داد: روش دیگر تکثیر غیر­جنسی با استفاده از پاجوش­ها است که مناسب‌تر از روش جنسی است، زیرا درختانی دقیقا مشابه پایه مادری و میوه‌ه­ای با همان کیفیت تولید می­‌کنند با این حال تعداد پاجوشی که توسط هر نخل خرما تولید می­‌شود بسیار کم، متغیر و غیر قابل کنترل است؛ به همین دلیل استفاده از تکنیک­ های ریز ازدیادی به ویژه روش «جنین­‌زایی غیرجنسی و اندام‌زایی مستقیم» در مورد ارقام تجاری و بومی و همچنین ارقام نر از اهمیت خاصی برخوردارند.

این محقق، کاهش مدت زمان مورد نیاز برای تکثیر نهال ها، مقاومت بالا در برابر عوامل بیماری زا، تکثیر ارقام ماده سالم تر و تولید انبوه پایه های نر پرگرده را از جمله مزایای روش جنین زایی غیرجنسی عنوان کرد.

ضرغامی که جایزه تحقیقات کاربردی جشنواره بین المللی خوارزمی را نیز در کارنامه خود دارد افزود: طرح تکثیر غیرجنسی خرمای مجول پروژه تحقیقاتی مستمر چند دانشجوی ارشد و دکتری است که ثمره آن چاپ مقالات متعدد در مجلات و کنگره های داخلی بود. امید می رود این پروتکل بتواند در زمینه‌های تحقیقاتی و ارائه دانش فنی به شرکت‌های خصوصی به ایجاد کار آفرینی در کشور منجر شود.