آقایان مسئول! برای این واردات یقه پاره کنید

توليد ايرانی: اگر جای شما بودم، یقه خودم را در هیات دولت پاره می‌کردم.» این جمله مقام معظم رهبری خطاب به وزیر کار در بازدید اخیر خود از نمایشگاه کالای ایرانی بود که ایشان در مواجهه با گلایه‌های یکی از تولیدکنندگان داخلی نسبت به واردات بی‌رویه محصولات خارجی عنوان کردند. از آنجا که رهبر معظم انقلاب، امسال نیز مانند سال‌های گذشته شعاری را برای سال جدید انتخاب کردند، حمایت از کالای ایرانی را برای توسعه اقتصادی کشور در نظر گرفتند تا از این رهگذر، مسئولان دولتی خط‌مشی و برنامه‌های خود را برای حمایت از کالای ایرانی در سال 97 مشخص کنند. با توجه به اهتمام ویژه مقام معظم رهبری به ترویج فرهنگ استفاده از کالای ایرانی در کشور، ایشان در یک بازدید دو ساعت و نیمه از نمایشگاه کالای ایرانی در حسینیه امام خمینی(ره) از روند تولید کالاهای ایرانی مطلع شدند.

ماجرای واردات کالاهای مصرفی از آمریکا
آبان سال 94 بود که محمدرضا نعمت‌زاده، وزیر صنعت، معدن و تجارت دولت یازدهم، پس از تاکید مقام معظم رهبری بر جلوگیری از واردات کالاهای مصرفی از آمریکا، بخشنامه ممنوعیت واردات این کالاها را به ارگان‌های ذی‌ربط ابلاغ کرد. با این ‌حال، بررسی آمارهای گمرک ایران نشان می‌دهد در سال‌های  95 و 96 میزان واردات کالا از آمریکا نسبت به سال‌های گذشته، افزایش چشمگیری یافته که بخش قابل‌توجهی از آن، اقلام مصرفی است. رژ لب، خمیر چوب، لوازم زخم‌بندی، کود حیوانی یا نباتی، شکلات کاکائویی، شیرخشک نوزاد، بطری پلاستیکی، ماهی قزل‌آلا، انواع کف‌پوش‌ها، مدادتراش، مکمل‌های غذایی، دانه آفتابگردان، نوعی گونه درخت کاج و کالاهایی از این ‌دست اقلام مصرفی هستند که در سال 1396 از آمریکا وارد کشورمان شده‌اند.

این اقلام در مجموع 37.8 درصد از کل کالاهای وارداتی از آمریکا را شامل می‌شوند که اگر برخی اقلام مصرفی در جراحی زیبایی دندان و فرآورده‌های آن‌هم به اقلام مذکور اضافه شود، حدود 38 درصد از اقلام وارداتی از این کشور مصرفی خواهند بود. در این ‌بین، علاوه‌بر نقض بخشنامه رسمی وزارت صنعت، میزان مبادلات ایران و آمریکا در طول سال‌های اخیر نیز جالب‌ توجه است، به‌طوری‌که گرچه در سال‌های اخیر میزان صادرات ایران به آمریکا به نسبت قابل‌توجهی افزایش‌یافته است، اما هنوز هم کفه‌ تراز تجاری به نفع کالاهای آمریکایی است. بر این اساس میزان واردات از آمریکا در سال‌های 94، 95 و 96 به ترتیب 10، 2.7 و 2.9 برابر صادرات کالاهای ایرانی به این کشور است.

واردات از آمریکا سه برابر صادرات به آمریکاست
بررسی داده‌های آماری گمرک ایران نشان می‌دهد در طول دهه‌های اخیر همواره کفه‌ مبادله تجاری ایران و آمریکا به نفع این کشور بوده است، بر این اساس میزان صادرات ایران تا سال 94 همواره کمتر از یک‌میلیون دلار و صادرات آمریکا به ایران در حدود 120 تا 130 میلیون دلار بوده است. هرچند هنوز هم میزان مبادله دو کشور بسیار اندک است، این میزان در پسابرجام رشد قابل‌توجهی یافته، به‌طوری‌که میزان واردات از آمریکا در سال 95 به بیش از 2.5 برابر سال‌های قبل رسیده است. بر این اساس میزان واردات از آمریکا در سال 1390 حدود 95.7 میلیون دلار بوده است که این میزان در دو سال 91 و 92 به حدود 130 میلیون دلار، در سال 94 به 106 میلیون دلار و در سال 95 با رشد 123 درصدی، به 285 میلیون دلار رسیده است. گرچه در سال 96 میزان واردات از آمریکا نسبت به سال 95 کاهش داشته است، هنوز هم واردات از آمریکا نزدیک به سه برابر صادرات به این کشور است.

در همین مدت میزان صادرات ایران به آمریکا طی سال‌های 90 تا 93 همواره در حدود یک‌میلیون دلار یا کمتر از آن بوده است که در سال 94 به 10 میلیون دلار، در سال 95 با افزایش 9 برابری، به 102 میلیون دلار رسیده است. این میزان هرچند رقم قابل‌توجهی در تجارت خارجی ایران نیست با این‌حال رشد قابل‌ملاحظه در مبادلات تجاری دو کشور بود؛ اما رشد صادرات ایران به آمریکا در سال 96 حدود 44 درصد کاهش داشته است.

37 درصد اقلام وارداتی از آمریکا مصرفی است
همان‌طور‌که در بخش نخست گزارش گفته شد هرچند ورود کالاهای مصرفی از آمریکا در سال 94 طی بخشنامه‌ای از سوی ممنوع شده، با این‌حال واردات این اقلام در دو سال اخیر شدت گرفته است؛ به‌طوری‌که در سال 96 از مجموع واردات 169 میلیون دلاری از آمریکا، حدود 64 میلیون دلار (37.8 درصد) از این کالاها جزء اقلام مصرفی هستند. بر اساس جدول پایانی، از مجموع واردات 579 میلیارد تومانی از آمریکا، حدود 217 میلیارد تومان آن اقلام مصرفی هستند که در شرایط نوسانات ارزی کشور و همچنین سفارش مقام معظم رهبری بر جلوگیری از واردات اقلام مصرفی به‌ویژه از کشور آمریکا به نظر می‌رسد واردکنندگان این کالاها از رانت‌های ویژه‌ای برخوردار هستند که علاوه‌بر بخشنامه‌های قانونی وزارتخانه قادرند هرکجا بخواهند منافع ملی را فدای ویژه‌خواری خود کنند.

از واردات رژ لب تا ماهی قزل‌آلا و کود حیوانی!
در جدول پایانی فهرستی از 26 قلم کالا آورده شده است که در سال 1396 از آمریکا وارد کشور شده‌اند. ارزش وارداتی برخی از این اقلام به شرح زیر است:
واردات 107.5 میلیارد تومان مکمل‌های غذایی، واردات 65 میلیارد تومان خمیر چوب، واردات 16.3 میلیارد تومان تخم سبزیجات، واردات 8.7 میلیارد تومان دانه آفتابگردان، واردات 4.5 میلیارد تومان کود حیوانی یا نباتی، واردات بیش از دو میلیارد تومان رژ لب و فرآورده‌های آرایش لب، واردات 1.9 میلیارد تومان سبوس و سایر آخال ذرت، واردات 1.6 میلیارد تومان جو غیربذر، واردات 973.5 میلیون تومان لوازم زخم‌بندی، واردات 543 میلیون تومان شکلات کاکائویی، واردات 419 میلیون تومان گونه‌هایی از درخت کاج؛ واردات 410 میلیون تومان ماهی قزل‌آلا و... . همچنین شیرخشک نوزاد، بطری پلاستیکی، انواع کف‌پوش‌ها و مدادتراش نیز سایر اقلام مصرفی هستند که در سال 1396 از آمریکا وارد کشور شده‌اند. گرچه در این گزارش فقط به جزئیات واردات از کشور آمریکا پرداخته شد، اما سلسله گزارش‌های فرهیختگان از تجارت خارجی ایران نشان می‌دهد در سال 96 بیش از 18 درصد اقلام وارداتی جزء کالاهای مصرفی بوده که در شرایط نوسانات ارزی، کنترل واردات این اقلام، ضرورتی انکارناپذیر است. همچنین بر اساس آنچه در گزارش آمده واردات کالاهای مصرفی از آمریکا برخلاف بخشنامه ابلاغی وزارت صنعت، معدن و تجارت بوده است، حال باید دید پاسخ نهادهای مسئول در امر تجارت خارجی به این موضوع چه خواهد بود.

از سرکه تا غربال و صابون، سوغات دیگر شرکای برجامی
آمارها نشان می‌دهند در پسابرجام به‌جز آمریکا، صادرات سه عضو دیگر 1+5 به ایران نیز رشد قابل‌توجهی داشته است، به‌طوری‌که میزان صادرات آلمان به ایران بیش از 1.5 برابر، صادرات انگلیس به ایران بیش از سه برابر و صادرات فرانسه به ایران نزدیک به 2.5 برابر افزایش‌یافته است. بر این اساس میزان صادرات آلمان از 1.8 میلیارد دلار در سال 94 به بیش از سه میلیارد دلار در سال 96 رسیده است و میزان صادرات فرانسه به ایران نیز روندی مانند آلمان را تجربه کرده، به‌طوری‌که میزان آن از 570 میلیون دلار در سال 93 به 1.8 میلیارد دلار در سال 96 رسیده است. بررسی آمارهای گمرک ایران نشان می‌دهد بازار مصرف ایران برای انگلیسی‌ها نیز بسیار بااهمیت بوده است، به‌طوری‌که با وجود کاهش روابط سیاسی بین دو کشور در سال‌های 90 تا 94، میزان صادرات این کشور به ایران روند افزایشی داشته و از 140 میلیون دلار در سال 90 به 769 میلیون دلار در سال 92 و 1/1 میلیارد دلار در سال 96 رسیده است.

در این‌ بین سال 96 به لحاظ تجارت خارجی، سال بسیار خوبی برای این سه کشور بوده است، البته به نفع آنها، به‌طوری‌که صادرات آلمان به ایران رشد 21.5 درصدی، صادرات فرانسه به ایران رشد 84 درصدی و صادرات انگلیس به ایران رشد 167 درصدی را تجربه کرده است. در نگاه اول افزایش مبادلات خارجی کشور با اقتصادهای پیشروی اروپایی که کالاهایی به‌مراتب باکیفیت‌تر از مشابه چینی خود دارند، امری که خوشایند تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان است، اما برخلاف قواعد اقتصادی که در مبادلات تجاری بین اقتصادهای پیشرو و اقتصادهای در حال رشد، جذب و انتقال تکنولوژی و سرمایه‌گذاری صادرات‌محور را به دولت‌هایی مانند ایران توصیه می‌کنند، بخش قابل‌توجهی بین 15 تا 20 درصد از واردات ایران از سه عضو اروپایی 1+5 جزء کالاهای مصرفی است.

سرکه خوراکی، اره دستی، غربال و الک دستی، سبد و حصیر بافته‌شده، انواع شامپوها، انواع صابون، ساعت دیواری، دستکش، انواع توپ ورزشی، جوهر خودکار، سر بطری، استارتر مهتابی، حشره‌کش، مکمل‌های غذایی و مواردی از این‌ دست محصولات هستند که در سال 96 از سه کشور برجامی وارد ایران شده‌اند که تولیدشان در داخل نه‌تنها نیاز به تکنولوژی بالا ندارد، واردات‌شان نیز بسیاری از صنایع کوچک کشور را می‌تواند به ورشکستگی بکشاند.