از نقش‌آفرینی بازیگران فناور تا شکوفایی اکوسیستم‌های نوآوری

توليد ايرانی: همه چیز از بیکاری فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و بهانه‌گیری‌های پی‌در پی جوانان برای کاریابی شروع شد. دورانی که جمعیت زیادی از دانشجویان، دانش‌آموخته و با کلی امید و آرزو درحالی وارد جامعه شدند که مهارتی نداشتند و فقط با چند فرمول و نظریه و یک برگ کاغذ مهر شده از دانشگاه بعنوان مدرک تحصیلی، می‌خواستند پشت میز نشین شوند، اما خبری از کار نبود. درحقیقت کار بود، اما کاری که در شان یک جوان تحصیل‌کرده دانشگاهی باشد، نبود و جوانان هم به انجام هر کاری رضایت نمی‌دادند.

دقیقا همین جا بود که صدای یکایک فارغ‌التحصیلان به گوش مسئولان رسید. هرچند که از دست مسئولان هم آنچنان کاری ساخته نبود و نمی شدکه تمامی جوانان دانشگاهی را در ادارات دولتی کار داد، اما باید فکری می‌شد تا زندگی و آینده صد‌ها جوان کشور تامین شود و به واسطه آن دغدغه خانواده‌های بی‌شماری آرام گیرد.

قدمی جسورانه سرآغاز تحولی جدید

فکر‌ها روی هم گذاشته شد و معاونت علمی و فناوری رییس جمهور پیشگام شد، پیشگام برای برداشتن یک قدم فناورانه و درعین حال جسورانه که البته به گفته خود سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری با کلی تحقیق و مطالعه به آن رسیده و مطمئن بودند که پس از چند سال نتیجه می‌دهد. حال که از آن زمان می‌گذرد به خوبی واضح است که همچنان بیراه هم نبود و واقعا چنین تدبیری جواب داده است.

بها دادن به ایده‌های فناورانه و راه‌اندازی اکوسیستم‌های نوآوری در سطح کشور همان فکر خلاقی بود که باعث شد جوانان با توانایی دیگری برای تامین زندگی و آینده خود مشغول کار شوند و در عین حال برای دیگران هم اشتغالزایی کنند. کار از جایی شروع شد که جوانان به راه‌اندازی شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپی تشویق شدند. کیست که ضمن آشنایی با اینگونه کسب‌وکارها، دست به کار نشود، کاری که به قولی خودت آقای خودت هستی و می‌توانی با فراغ بال تمام علایق و ایده‌هایت را شکوفا کنی.

شرکت‌های دانش‌بنیان یک به یک روی کار آمدند و هرکدام ایده‌ای نو را به جریان انداختند، علیرغم آنکه در ابتدای کار محدودیت‌ها و عدم حمایت‌ها بسیار بود و مردم آنچنان با معنی و مفهوم چنین کسب‌وکار‌هایی آشنا نبودند و به آن‌ها اطمینان نداشتند، اما ایده راه اندازی کار‌های نوپا روی زمین نماند و با قوت پیش رفت، تاجایی که هم‌اکنون بیش از ۴ هزار شرکت دانش‌بنیان در حوزه‌های مختلف فعال هستند و برای هزاران دانشجو و فارغ‌التحصیل کشور اشتغالزایی ایجاد کرده‌اند.
 

اما ساماندهی این همه شرکت و نظارت بر روی کار‌های آنان چطور ممکن است، چگونه می‌شود به مشکلات همه آن‌ها رسید و دسترسی به مهمترین نیازهایشان را تسهیل کرد؟
 

تمامی این سوالات راهی شد تا اکوسیستم‌های نوآوری و مراکز فناوری در دانشگاه‌ها رونق بگیرد. شاید برای اولین بار این موضوع از سیلیکون، ولی الهام گرفته شد، منطقه‌ای در حدود ۷۰ کیلومتری جنوب شرقی سانفرانسیسکو که شهرتش به دلیل قرار داشتن بسیاری از شرکت‌های مطرح انفورماتیک جهان در آن است. نام «سیلیکون ولی» ابتدا برگرفته از تعداد زیادی شرکت‌های تولید کننده تراشه‌های سیلیسیمی در این منطقه بود که بعد‌ها به نمادی از وجود کمپانی‌های زیاد فعّال در زمینه فناوری‌های پیشرفته در این منطقه تبدیل شد. از جمله شرکت‌های مطرح و مشهور جهان که در این منطقه هستند یا شعبه دارند می‌توان به اپل، فیسبوک، نت فلیکس، اینتل، اچ پی، تسلا موتورز، مایکروسافت، سونی، نوکیا، پیکسار، یوتیوب، آمازون وغیره اشاره کرد.

هرچند که هنوز برای ساختن یک سیلیکون، ولی ایرانی راه زیادی داریم، اما این مسئله دلیل نمی‌شود تا اکوسیستم‌های نوآوری را تشکیل ندهیم و در راه‌اندازی آن‌ها نیز عقب مانده باشیم. اگر با عبارت اکوسیستم نوآوری آشنایی کامل ندارید، بهتر است بدانید که سازمان ها، نهاد‌ها و مراکز مختلفی یک اکوسیستم فناورانه را تشکیل می‌دهند که از جمله آن‌ها می‌توان شرکت‌های دانش بنیان (شرکت‌هایی برپایه دانش و پژوهش به منظوز افزایش علم و ثروت در حوزه‌های فناوری‌های راهبردی)، فن بازار ملی ایران (بنگاه معاملاتی فناوری با ایفای نقش واسطه اطلاعاتی و حقوقی درجهت نزدیک کردم طرف‌های عرضه و تقاضا در حوزه فناوری و محصولات پیشرقته)، صندوق‌های تامین سرمایه (ارائه خدمات مالی به منظور کمک به تولید، توسعه و فروش فناوری‌های راهبردی در بستر غیردولتی)، شتابدهنده‌ها (مجموعه‌ای از خدمات و امکانات برای تحقق طرح و ایده‌های نوآورانه در جهت رسیدن به محصول اولیه و شکل گیری کسب وکار و سرمایه گذاری روی آنها)، صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران (حمایت از پژوهش و فناوری‌های مرز دانشی برای ارتقای جایگاه علمی کشور)، صندوق نوآوری و شکوفایی (بزرگترین نهاد سرمایه گذاری خطرپذیر کشور برای حمایت از شرکت‌های دانش بنیان) را نام ببریم.

بازیگران فعال کم نیستند

البته در این اکوسیستم نهاد‌های دیگری همچون بنیاد ملی نخبگان (برنامه ریزی و سیاستگذاری برای شناسایی، هدایت، حمایت‌های مادی و معنوی نخبگان و استعداد‌های برتر کشور)، کریدور توسعه صادرات و تبادل فناوری (تسهیل کنندخ فرآیند صادرات کالا‌ها و همچنین آموزش و مشاوره شرکت‌ها در حوزه صادرات)، کانون پتنت (ثبت حقوق مالکیت فکری و ایجاد امکان برخورداری از حق مالکیت نوآوران و شرکت‌های فناور)، کارخانه‌های نوآوری (بستری برای اجتماع فعالان عرصه فناوری و نوآوری با هدف مشارکت در فراهم کردن شرایط ایجاد و رشد کسب وکار‌های نوپا و تعامل مستقیم سرمایه گذاران و استارت‌آپ ها)، مراکز نوآوری (زمینه سازی برای شکوفایی ایده‌های خلاقانه در مسیر گسترش کاربردهاو خلق نوآوری فناورانه با نگاه تجاری سازی و ایجاد کسب و کار دانش بنیان با راه اندازی بیش از ۷۵ مرکز فعال) و پارک فناوری پردیس (تجاری سازی دستاورد‌های فناوران، ایجاد بستر مناسب برای رشد فناوری و توسعه بازار شرکت‌های دانش بنیان) نقش پررنگی دارند.
 

در بین تمام دانشگاه‌های کشور درحال حاضر دانشگاه صنعتی شریف، زیست بوم ناحیه نوآوری خود را به مرحله‌ای از اجرا رسانده و از این طریق راه را برای فارغ‌التحصیلان خود هموار کرده است. همین دو روز گذشته بود که اولین نسخه از نقشه بازیگران زیست بوم ناحیه نوآوری شریف منتشر شد، درواقع پارک علم و فناوری دانشگاه صنعتی شریف در راستای ایفای نقشه خود در راهبری ناحیه نوآوری شریف اقدام به شناسایی و تجمیع بازیگران این زیست بوم نوآورانه داشته است که این بازیگران شامل کسب‌وکار‌ها، فضای کار اشتراکی، پژوهشکده و مراکز تحقیقاتی، مرکز نوآوری، شتابدهنده و مرکز رشد، تامین کنندگان خدمات، مجتمع فناوری، سرمایه گذاری خطرپذیر و هاب نوآوری هستند.

ناحیه نوآوری شریف یک زیست بوم نوآوری در یک مکان جغرافیایی خاص است. در این زیست بوم مجموعه‌ای از بازیگران در مسیر شکل‌گیری کسب‌وکار‌ها (از لحظه خلق ایده جدید تا ایجاد و رشد کسب‌وکار) دخیل هستند و برای «حلق ارزش مشترک» متناسب با ماموریت، توانمندی یا شایستگی محوری خود به ایفای نقش می‌پردازند. ناحیه نوآوری شریف شاهد حضور انواع بازیگرانی است که اکثریت آن‌ها از سوی بخش خصوصی مدیریت می‌شوند. نقش‌های منحصربه‌فرد هریک از بازیگران وهم‌افزایی و روابط متقابل میان آن‌ها موجب ایجاد فضایی پویا و مستعد برای شکوفایی کسب‌وکار‌های نوآور در این منطقه شده است. راهبری این ناحیه از سوی پارک علم و فناوری دانشگاه صنعتی شریف انجام می‌شود.

اینطور که به خوبی نمایان است، یک فکر و ایده اولیه معاونت علمی و فناوری برای حمایت از کار‌های نوآورانه جوانان و کسب درآمد از آن‌ها باعث شد تا تمامی دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی و مهارتی از این اقدام استقبال کنند و به گونه‌ای با پیوستن به آن، گامی مثبت برای رشد جوانان و درنهایت کشور بردارند.